Osmanlı’da sivil mühendis yetiştirmek üzere açılan Hendese-i Mülkiye Mektebi

Authors : Şinasi Acar, Atilla Bir, Mustafa Kaçar

Pages : 1-26

View : 13 | Download : 11

Publication Date : 2016-06-01

Article Type : Research

Abstract :Türkiye’deki ilk askerî mühendislik okulu Fransız devlet arşivlerinde yapılan araştırmalara göre 29 Nisan 1775 tarihinde, İstanbul Haliç’teki Tersânei Âmire’de açılmıştır ve adı Hendese Odasıdır. Bu kuruluş, 1781 yılından itibaren Mühendishâne olarak adlandırılmıştır. 1795 yılında, İstihkâm ve Topçu subaylarını yetiştirmek üzere Halıcıoğlu’nda Mühendishâne-i Cedîde kurulur. 1806’dan sonra, bu okul, Mühendishâne-i Berrî-i Hümâyûn (İmparatorluk Kara Mühendislik Okulu) adını alır. Sultan III. Selim (1789-1807), yine Halıcıoğlu’nda, 1793 yılında Humbaracılar Kışlası’nı inşa ettirir. Bu sırada Mühendishâne’nin binası yıktırılır ve kışlanın sol tarafında, günümüzde halen mevcut olan yeni bir bina inşa edilir. Sultan II. Abdülhamid (1876-1909) döneminde görülen ihtiyaç üzerine 1883 tarihinde Mühendishâne-i Berrî-i Hümâyûn bünyesinde, Tophâne-i Âmire Müşîrliği ve Nâfia Nezâreti’ne bağlı olarak Hendese-i Mülkiye Mektebi kurulur. Bu okul için Halıcıoğlu’nda, Mühendishâne’nin arka tarafında yeni bir bina inşa edilir. Okul, günümüzde halen mevcut olan bu yeni binaya 28 Ekim 1884 tarihinde taşınır. Bu makalede az bilinen sivil mühendislik eğitiminin ilk yılları incelenmiş ve 1888, 1889, 1890 yıllarındaki yıllıkların içeriğinden askeri ve sivil mühendislik okullarında okutulan dersler karşılaştırılmıştır. Günümüzdeki sivil mühendislik eğitiminin nüvesini oluşturan bu okul, 1909 yılında askeriyeden ayrılmıştır. Makalede sivil mühendislik eğitiminin benimsenmesi hususunda okul yöneticilerin gösterdikleri gayretler irdelenmiş, okul birinci ve ikincisine verilen maarif madalyasıyla ilgili bilgiler aktarılmış, ülkemizde mühendislik eğitiminin simgesi haline gelen arı rozetinin ilk örnekleri tanıtılmıştır. Rozetin ilk örneklerinin 1883 tarihli olması, sivil mühendislik eğitiminin bu tarihte başlatılması gerektiğini kanıtlar.
Keywords : Mühendishâne, Hendese-i Mülkiye Mektebi, Mülkiye Mühendis Mektebi, Baron de Tott, İstanbul Teknik Üniversitesi, Arı rozeti, Maarif Madalyası, Humbaracı Kışlası, Lağımcı Kışlası