Wilhelm Noë (1798-1858) ve Türkiye Bitkileri Koleksiyonu

Authors : Asuman Baytop

Pages : 23-30

View : 14 | Download : 8

Publication Date : 2012-06-01

Article Type : Research

Abstract :Friedrich Wilhelm Noë (1798-1858) İstanbul'da 1839 yılında kurulmuş olan Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane'nin Botanik Bahçesi’nin direktörü idi. Bu göreve 1844'te başladı, bahçeyi düzenledi, topladığı ve Cenevre’de E. Boissier’nin tayin ettiği bitki örnekleriyle, Osmanlılarda ilk resmi herbaryum olan ‘Herbier de l’École Impériale de Médecine de Galata-séraï’ adını verdiği herbaryumu kurdu. Almandı. Bitki toplayıcısı, eczacı ve pratisyen hekimdi. Meteorolojik kayıtlar da yapıyordu. İstanbul florası ile yakından ilgilendi. 1844 yılının Nisan’dan Ağustos’a kadar uzanan aylarında, İstanbul’dan yoğun bir şekilde örnek topladı. İstanbul koleksiyonunda 1845 ve 1846 tarihli örnekleri de vardır. A. Grisebach’ın Spicilegium’unda (1843-1845), İstanbul bitkilerinin bir listesini yayımladı. L. Ringler'in Die Türkei und deren Bewohner (1852) adlı kitabındaki listeye Uludağ ve Bursa bitkilerini ilave etti. Uludağ’a Eylül 1844’te ve 1846 yılında çıktı. 1852 tarihli örneklerini Noë, Osmanlı Hükûmeti’nin İran hududunu tespit etmek için doğuya gönderdiği heyete hekim ve tabiat bilgini olarak katıldığı zaman topladı. Bu örnekler başlıca Tokat, Sivas, Elazığ, Harput, Bakırmaden ve Van menşelidir. Flora of Turkey’deki örnek kayıtları arasında, 1844 tarihli bir Ankara örneği, tarihsiz bir İzmir örneği ve İç Anadolu'nun Tuzlu Göller bölgesinden tarihsiz bir örneği vardır. Flora Orientalis’te kayıtlı tarihsiz bir İzmit örneği, Noë’nin bu yöreden örnek topladığını açıklamaktadır. Türkiye Bitkileri’nde onun bir Gemlik örneği kayıtlıdır. Noë, örneklerinden derlediği serileri Avrupa’da satış yolu ile dağıttı. Türkiye örnekleri, Avrupa'da 11 ülkenin 19 herbaryumuna dağılmış durumdadır. ANK'da 60 kadar örneği saklıdır. 1848'de, Beyoğlu büyük yangınında, Tıbbiye Mektebi de yanmış, mektebin bahçesi ve herbaryumu harap olmuştur. Flora of Turkey'e Noë'nin 80 örneği girmiştir. Bunların 36’sı tipörnektir. Tipörneklerden ikisi İstanbul yöresinden toplanmıştır. Flora'da kayıtlı Noë örneklerinin düşük sayıda oluşu, onun Türkiye koleksiyonunun tipörnek bakımından zengin, nispeten mütevazi bir koleksiyon olduğunu düşündürmektedir.
Keywords : Türkiye florası, bitki toplayıcıları, Wilhelm Noë, botanik tarihi