Ondokuzuncu Yüzyıl Ortalarında Anadolu'da Bir Bitki Toplayıcısı: Theodor Kotschy (1813-1866)

Authors : Asuman Baytop

Pages : 139-148

View : 17 | Download : 12

Publication Date : 2006-06-01

Article Type : Research

Abstract :Theodor Kotschy (1813-1866), ondokuzuncu yüzyıl ortalarında Yakındoğu'dan ve Anadolu'dan çok miktarda bitki örneği toplamış Avusturyalı bir araştırıcıdır. Genç yaşlarında rahiplik eğitimi görmüş olmakla beraber,  gezilere ve bitkilere tutkunluğu onu toplayıcı bir botanist yapmıştır. Yakındoğu'ya ilk defa 22 yaşında iken 1835'te gelmiş ve burada 8 yıl dolaşmıştır. Bu esnada 1836'da Antakya, Adana, İçel yörelerinden ve Toros dağı'ndan (Bolkar dağı, Bulghar Dagh) örnek toplamış, 1841'de Gaziantep, Urfa, Siverek, Diyarbakır, Mardin yolunu yapmış, buradan Irak ve İran'a geçmiş, 1843'te Erzurum-Trabzon yolu üzerinden yurduna dönmüştür. Haziran 1853'te Mersin'e gelmiş, Toros da ğında dolaşmış ve Ekim'de Mersin'den ayrılmıştır.Bu gezisinin ayrıntılarını 1858 tarihli Reise in den cilicischen Taurus über Tarsus adlı kitabında yayımlamıştır. Kotschy'nin 1856'da Hatay'da bulunduğunu bu tarihi taşıyan örneklerinden anlıyoruz. 1859'da Kotschy Güneydoğu ve Doğu Anadolu'da gezmiş, İçel, Adana, Hatay, Niğde, Kayseri, Erzincan,Urfa, Mardin, Diyarbakır, Siirt, Bitlis, Muş, Bingöl, Erzurum, Van, Gümüşhane, Trabzon'dan örnek toplamıştır. En nihayet 1862'de Kotschy Hatay'da Amanus dağlarındadır. Bu onun son gezisidir. Bu sırada İskenderun'da hastalanmış, yurduna döndükten 4 yıl sonra da 1866'da Viyana’da vefat etmiştir.  Görülüyor ki Kotschy, 1836, 1841, 1843, 1853, 1856, 1859 ve 1862 yıllarında olmak üzere 7 kez Anadolu'dadır. Gezdiği bölgeler Güney Anadolu'da Adana ve Hatay yöreleri, İç Anadolu'nun doğusu, Güneydoğu Anadolu ve Doğu Anadolu'dur. Kotschy'nin İzmir'den ve İstanbul'dan toplanmış örnekleri de vardır. Kotschy Erciyes dağına çıkmış, Develi, Dündarlı, Çamardı, Pozantı, Karaisalı yolunu yapmış, Anazarba'yı ziyaret etmiştir. Gezdiği dağlar arasında Keşiş dağı (Erzincan), Bingöl da ğı (Muş/Erzurum), Palandöken dağı (Erzurum), Karacadağ’da (Diyarbakır) vardır.  Kotschy'nin örnekleri 22 ülke üzerindeki 71 herbaryuma dağılmış durumdadır. Saptayabildiğimiz kadarıyla, 9 Avrupa ülkesindeki 15 herbaryumda onun Anadolu örneklerini bulabiliriz. Flora of Turkey'de onun 800’e yakın Anadolu örneği yer almıştır. Bunlardan 335’i tipörnektir. Flora Orientalis'teki Anadolu örneklerinin sayısı 1400'e yakındır. Anadolu'dan topladığı zengin bitki koleksiyonu ile Kotschy Türkiye florasını saptamaya çalışan bilim adamlarına büyük yardımda bulunmuştur. 
Keywords : Theodor Kotschy, Anadolu'da botanik geziler, Türkiye florası, botanik tarihi