Cüveynî’de Ahlakî İyi ve Kötü Meselesi / The Issue of Being Morally Good and Evil According to al-Juwayni / مسألة الأخلاق الحميدة والسيئة عند الجويني

Authors : Ahmet Kamil Cihan

Pages : 53-66

View : 13 | Download : 8

Publication Date : 2019-07-19

Article Type : Research

Abstract :Cüveynî, mensup olduğu Eş’ari geleneğe bağlı olarak ders vermiş, öğrenci yetiştirmiş ve eser yazmıştır. Ona göre şeyler, kendi tabiatları açısından değerden yoksun olduğu için ahlakî iyi ve kötünün (hüsun ve kubh) bilinmesinde şeriata gerek vardır. Zira bir eylem ne kendinden ne de taşıdığı bir vasıftan dolayı iyi veya kötüdür. Dolayısıyla ahlakî iyi, failinin şeriat tarafından övüldüğü eylemdir. Şöyle ki aynı eylem, eylem olması itibariyle bir çocuk tarafından işlendiğinde kötü olmazken yetişkin biri tarafından işlendiğinde kötü olmaktadır. Eğer kötülük bizzat eylemin veya onun vasfı olsaydı her iki durumda da kötü olurdu. Dolayısıyla ahlakî iyi ve kötünün belirlenmesi, eylemlerin kendisine dönük değil, bilakis insandan bağımsız bir yetkeye, yani ilahi iradeye tabidir. Ayrıca, ahlakî iyi ve kötünün bir kısmının bilinmesi, Mutezile’nin iddia ettiği gibi, zaruri ve apaçık olamaz. Çünkü zaruri ve apaçık olan bir şeyde tartışma söz konusu olmaz. Oysa zarurilik ve apaçıklık hususu iki taraf arasında münakaşa konusudur. Sonuç olarak Cüveynî iyi ve kötü meselesinde bunların Tanrı’nın iradesine bağlı olduğu şeklinde bir anlayış ortaya koymuştur.
Keywords : Cüveynî, ahlak, iyi ve kötü, akıl, ilahi irade