Erzurum Ahkâm Defterlerine Göre 18. Yüzyılda Artvin Yöresindeki Yurtluk-Ocaklık Sancaklar ve Sancak Yöneticilerinin Yaşadığı Sorunlar

Authors : Ali Irfan Kaya

Pages : 33-42

Doi:10.18795/gumusmaviatlas.1296068

View : 33 | Download : 24

Publication Date : 2023-09-30

Article Type : Research

Abstract :Artvin bölgesi hakkındaki ilk bulgular M.Ö. 3000’lere kadar uzanmaktadır. M.Ö. 9. yüzyılda Urartular ve M.Ö. 1. yüzyılda Pontus Krallığı hâkimiyetinin görüldüğü bölgede bir dönem Roma hâkimiyeti de yaşanmıştır. Artvin ve çevresi M.S. 5. yüzyılın başlarında Bizans İmparatorluğu idaresi altındayken Hz. Osman döneminde 646’da İslâm topraklarına katılmıştır. Sonrasında Bizans ve İslâm orduları arasında birkaç kez el değiştirmiştir. 11-13. yüzyıllarda Selçuklu-Gürcü mücadelelerine sahne olan bölge, Selçuklu hâkimiyeti altına girmiştir. 13. yüzyılda Moğolların ve ardından İlhanlıların istilalarına uğramıştır. İstilalar sonrasında Gürcülerin idaresinde kalan bölge, 15. yüzyılda Akkoyunluların hâkimiyetine girmiştir. Akkoyunlu Devleti’nin 1514’te son bulmasıyla bölgenin idaresi yeniden Gürcülerin eline geçmiştir. Ancak Artvin’deki atabeyler Osmanlılardan aldıkları destekle Gürcüleri çevrelerinden uzaklaştırmış, ardından Erzurum Beylerbeyi Mehmed Paşa’nın düzenlediği 1536-1537 harekâtıyla tamamen Osmanlı hâkimiyetine girmiştir. İlk önce Erzurum Eyâleti’ne bağlanmış, 1579’da Çıldır Eyâleti’nin kurulmasıyla da aynı yıl Çıldır Eyâleti’ne bağlanmıştır. Bu sürecte Artvin ve çevresindeki atabeylerin ellerindeki topraklar yurtluk-ocaklık sancaklara dönüştürülmüş ve tasarruf hakkı yine sancakbeyi olarak kendilerine verilmiştir. Erzurum Ahkâm Defterlerindeki kayıtlara göre 18. yüzyılda Artvin bölgesindeki yurtluk-ocaklık sancaklar Şavşat, Livane (Pertekrek ve Nısf-ı Livane), Macahel, Ardanuç ve İmerhev’dir. Bu sancaklar müşterek sancakbeyleri tarafından yönetilmektedir. Sancakların yöneticileri gerek kendi aralarında gerekse çeşitli nedenlerle karşılaştıkları sorunları merkeze bildirmişlerdir. Sancakbeylerinden gelen şikâyetlerin Dîvân-ı Hümâyûn’daki değerlendirme sürecinde ilk olarak arşivdeki resmi kayıtlara bakıldığı görülmektedir. En çok müracaat edilen kayıtlar rûznâmçe ve icmâl defterleri olmuştur. Resmi kayıtların gözden geçirilmesi, adil kararların alınması bakımından oldukça önemli bir işlemdi. Bu nedenle resmi kayıtlarda yapılan incelenmelerin sonucunda elde edilen tespitlere göre kararların verildiği görülmektedir.
Keywords : Yurtluk-Ocaklık, Artvin, Pertekrek, Ardanuç, Şavşat