Intercultural anthroponomy in Hellenistic and Roman Galatia - with maps drafted by Michael Grün and April Ross

Authors : Altay Coşkun

Pages : 51-68

View : 15 | Download : 10

Publication Date : 2012-05-15

Article Type : Research

Abstract :Helenistik Dönem'de Küçük Asya'da yaşanan taht savaşlarına dahil edilen Keltler; "Galatlar” adı altında İ.Ö. 278 yılından itibaren doğu Phrygia'yı iskan etmeye başlamışlardır. Zamanla önemli bir siyasi güç haline gelmişler ve İ.Ö. 25 yılında Galatia Eyaleti olarak Roma Imperium'una dahil edilene kadar İç ve Batı Anadolu'da hüküm sürmüşlerdir. Tarihte aldıkları bu öneme rağmen Galatların kültürel kimliklerine ilişkin çok az bilgi mevcuttur. Burada; bilgilerimizdeki eksik bir takım noktaları doldurmak amacıyla Galatların kullandığı şahıs isimleri incelemeye alınmıştır. Makalenin giriş kısmında Galatların Hellenistik Dönem'de, İÖ. 3. yüzyılda Anadolu'ya giriş süreci ve Anadolu'da etki alanları hakkında bilgi verilmiştir. Galatların, Apameia Antlaşması'ndan sonra etkinlik alanları azalsa da bölgedeki etkinliklerinin sona ermediği belirtilmektedir. Galatia'da varlığını sürdüren Trokmi'ler, Tolistobog'lar ve Tektosag'lar kabilelerinin yönetimlerine dair, araştırmacıların hemfikir olduğu İÖ. 3-2. yüzyıllarda oniki  tetrarkhia 'nın varlığının aksine, sadece İÖ. 100 yılı dolaylarında Mithridates VI tarafından dört  tetrarkhia  kurulduğunu önermektedir. Bölgenin Roma eyaleti haline getirilip üç  civitates 'e bölünmesinin ardından Ankyra'nın Tektosag'ların, Pessinus'un Tolistobog'ların, Tavium'un ise Trokmi'lerin başkenti oluşundan sonra bun­ların egemenlik alanları gibi veriler yetersiz kalmıştır. Coşkun, bu kabilelerin bölge kentlerine siyasal, sosyal ve kültürel açılardan nasıl baktığı gibi soruları makalesinde yöneltmektedir. Ayrıca, Galatların Roma İmparatorluk Dönemi'nde Frig kültürünün öğelerini taşıyıp taşımadığını, kültürler arası ilişkilerin niteliğini açıklamak için onomastik verileri incelemiştir. Makalenin ikinci bölümünde ise, Galat onomastiği üzerine bazı gözlemler açıklanmaktadır. Verilen örneklerde, İS. Geç 1. yüzyılda Kelt isimlerinin ağırlıkta olduğunu, kısa bir süre sonra Kelt, Frig, Grek şahıs isimleri ve İS. 3. yüzyılda ise Yunan ve ağırlıklı olarak Roma şahıs isimlerinin varlığına dair örnekler sunulmaktadır. Örneklerden hareketle, Frig şahıs isimlerinin İS. 2. yüzyılda yoğun bir biçimde yeniden ortaya çıkışına ve kısa bir süre sonra da görünmemesine dikkat çekilmektedir. Galatlar örneğinde görüldüğü gibi, Orta Anadolu'da şahıs isimleri konusunda tamamlanmış bir  corpus , Zgusta'nın Küçük Asya Şahıs İsimleri Sözlüğü'nün üzerine kapsamlı bir çalışmanın yapılmadığını vurgulamaktadır. Bunlara ilaveten, Anadolu'da Yunan ve Latin şahıs isimleri ve şimdiye kadar Kelt - Galat isimleri bibliografyası sıralanmaktadır. Çalışmanın üçüncü bölümünde ise Hellenistik Dönem'de (İÖ. 3-1. yüzyıllar) Galat şahıs isimleri ve Roma Yüksek İmparatorluk Dönemi'ne ilişkin veriler tartışılmaktadır. Hellenistik Dönem'de bölgedeki örneklerin krallık, hanedan, seçkin sınıf gibi belli bir zümreden türetildiği ve erken dönem Galat soyluları arasında yabancı şahıs adlarının nadir görüldüğü belirtilmektedir. Ve Amyntas'ın ölümüne kadar kesin olarak tarihlenen soylu şahıs isimleri açıklanmıştır. Hellenistik krallıklar arasında yaygın olan ve Yunan-Roma dünyasıyla yakın bağlantıyı gösteren Philopator, Philorhomaios gibi  cognomina 'ları kullanmalarına karşın çocukları, torunları için Deiotaros, Adobogianos, Brigatos gibi Kelt isimlerini kullanmayı tercih ediyorlardı. Yazar, Galatlar arasında Kelt olmayan isimleri ise İÖ. 1. yüzyılda hanedanlıklarla ve Yunan kentleriyle yapılan evliliklere dayandırmaktadır. Çalışda Yunan isimlerinin Galatlar arasında yaygınlaşmasının nedenleri açıklanmaktadır. Bunların yanı sıra, A. Ross yardımıyla epigrafik verilerden yola çıkarak Roma Yüksek İmparatorluk Dönemi'nde bölgedeki Kelt, Frig, Anadolu şahıs isimlerinin, yer isimleri ve tanrı isimlerinin dağılımını gösteren bir harita meydana getirilmiştir. Bölgeler arası bağlantılar tartışılırken  domnus ,  domnÄ"  gibi isimlerin yayılımı ve bu isimden türetilen şahıs isimlerinin batı eyaletlerinde yaygın görüldüğü ve  dubno - Kelt kökünden türetildiği açıklanmaktadır. Makalenin sonuç kısmında ise, Hellenistik Dönem'de son üç yüzyılda Galat isimlerinde Kelt isimlerinin baskın bir şekilde görüldüğü; yabancı şahıs isimlerinin az görülmesinin yabancı kültürlere eğilim değil, yapılan evliliklerin sonucu olduğunu; Galatların Yunanlar ve Romalılarla ilişkilerinin artışına bağlı olarak isimlerdeki kültürler arası çeşitliliğin de arttığı vurgulanmıştır. Roma İmparatorluk Dönemi'nde Yunan ve Roma adlarının artışına rağmen yine de bölgede mezar taşlarının çoğunluğu Frig ya da Kelt isimlerinin örneklerini göstermektedir.
Keywords : Galatia, Phrygia, şahıs adları, Helenizasyon, Romanizasyon