NEVÂYÎ’NİN HAYRETÜ’L-EBRÂR ADLI MESNEVİSİNDE GEÇEN OLUMLU İNSAN TİPLERİ

Authors : Fatma Kiliç

Pages : 179-195

View : 92 | Download : 62

Publication Date : 2023-06-30

Article Type : Research Article

Abstract :Evrenin var oluşundan bu yana insanoğlu, yaşamla ilgili çeşitli sorular sormuş hep özünü, var oluş sebebini ve kendini var edeni merak etmiştir. Bununla ilgili pek çok filozof, âlim ve din adamı fikir yürütmüş, çeşitli görüşler ortaya koymuştur. Ortak nokta hiçbir şeyin öylesine ve boş yere olmadığıdır. İnsan duyan, düşünen, hisseden, değerlendiren kısacası tüm diğer canlılara göre hayatı farklı yaşayan bir varlıktır. Yaşam serüveni boyunca deneyimlerinden dersler çıkarır, değişir, dönüşür her defasında özüne yeni bir şeyler katar. Dinler, kültürler ve toplumsal yasalar insanın davranışlarını sınırlandırır ve diğer insanlarla olan ilişkilerini de düzenler. Toplumların bir arada yaşama dürtüleri, onların birbirleriyle olan ilişkileri açısından tutum ve davranışlarında pozitif ve yapıcı olmayı gerektirir. Çağatay Türkçesinin şekillenmesinde çok büyük katkıları olan Ali Şir Nevâyî’nin "iyi insanlar kitabı” olarak da aktarılan Hayretü’l-Ebrâr adlı mesnevisi, tüm insanlığa örnek teşkil edecek olan "iyi insanı”; tasavvufî deyişle İnsan-ı Kâmil’i anlatır. Bu çalışmada Hayretü’l-Ebrâr’da geçen olumlu insan tiplerinden bahsedilmiştir. İnceleme bölümü kişileri belli ölçülere göre çeşitli tipler halinde inceleyen ve psikolojinin bir kavramı olan tipoloji baz alınarak yapılmıştır. Eserde vefâlı, merhametli, cömert, hayâlı gibi olumlu kavramları karşılayan insan tipleri kategorize edilmiştir.
Keywords : Ali Şir Nevâyî, Hayretü’l-Ebrâr, olumlu insan tipleri