Türkiye Türkçesinden Özbek Türkçesine Aktarma Meseleleri

Authors : Veli Savaş Yelok

Pages : 67-86

View : 16 | Download : 12

Publication Date : 2014-09-01

Article Type : Other

Abstract :Türkiye’de Türk Cumhuriyetlerinin edebiyatlarının tanıtılması amacıyla hem yazarlar hakkında monografik çalışmalar yapılmakta hem de edebî eserler Türkiye Türkçesine aktarılmaktadır. Aynı şekilde bu cumhuriyetlerde de benzer çalışmalar yapılmaktadır. Bu çerçevede Özbek edebiyatı ndan Türkiye Türkçesine Nevâyî (Aybek), Adalet Menzili, Uluğbeyin Hazinesi, İbni Sina, Köhne Dünya (Adil Yakubov), Sarı Deve Binip (Hudayberdi Tohtabayev), Yıldızlı Geceler, Son Timurlu (Pirimkul Kadirov), Ötgen Künler [Geçmiş Günler] (Abdullah Kadiri) adlı eserler Ahsen Batur tarafından; Kefensiz Gömülenler (Şükrulla) ve Hikâyeler (Mîrkerim Âsım) adlı eserler Şuayip Karakaş tarafından aktarılmıştır. Türk edebiyatının seçkin eserleri de gerek Sovyetler Birliği döneminde, gerekse Özbekistan’ın bağımsızlığını kazanmasından sonra Özbekçeye çevrilmiştir. Sovyetler Birliği döneminde çevrilen eserlerde sosyalist gerçekçilik esasında yazılan ya da bu amaca hizmet ettiği düşünülen eserler yönünde bir tercih söz konusuyken, bağımsızlık sonrasında böyle bir durum görülmez. Türkiye Türkçesinden Özbekçeye aktarılan eserlerden bazıları Sait Faik’in Mahalla Qahvaxonasi (Mirvali A‘zam), Tanlangan Turk Hikoyalari (Hikoyat Mahmudova), Hüseyin Nihal Atsız’ın Ko‘kbo’rilarning O‘limi (Tohir Qahhor), Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın Jinlar Orasida Qolgan Qiz (Poshshajon Kenjayeva), Dada Qo‘rqut Hikoyalari -Bo‘g‘och Xon (Zilola Ochilova), Ziya Gökalp’in Turkchilik Asoslari (Abduqodir Zohidi), Yaşar Kemal’in Ilanni O‘ldirsalar (Lalo Ominova), Yavuz Bahadıroğlu’nun Horazm (Boboxon Muhammad Sharif)dir. Türk lehçeleri arasında yapılan aktarmalarla ilgili inceleme ve değerlendirmeler daha ziyade diğer Türk lehçelerinden Türkiye Türkçesine yapılan aktarım yönünden incelenmiş ve bu çalışmalarda karşılaşılan problemler ve güçlükler üzerinde durulmuştur. Bu makalede Türkiye Türkçesinden Özbek Türkçesine aktarılan Suat Derviş’in Fosforlu Cevriye adlı eserinin aktarmasından yola çıkılarak Türkiye Türkçesinden Özbek Türkçesine yapılan aktarma esasında ifade vasıtalarının, deyim ve atasözlerinin aktarımları incelenmiş ve değerlendirilmiştir. Yine bu eser esasında yazarın tasvir ve benzetmelerinin Özbek Türkçesine aktarımı üzerinde durularak tespitler yapılmıştır
Keywords : Özbek edebiyatı, çeviri, aktarma meseleleri, roman, Fosforlu Cevriye