KIRGIZCADAKİ AYKÖL KAVRAMI VE BU KAVRAMIN KIRGIZ EDEBİYATINA YANSIMALARI ÜZERİNE DÜŞÜNCELER

Authors : Samet Azap, Mayrambek Orozobayev

Pages : 121-136

View : 16 | Download : 11

Publication Date : 2017-06-25

Article Type : Research

Abstract :Dilimizde yaygın kullanılan ancak kavramsal alanı, felsefî boyutu, kökensel kaynağı henüz açıklığa kavuşturulamamış gizemli kavramlar vardır. Bunlardan biri de "Manas” destanındaki kahraman Manas’ın başlıca özelliği için kullanılan ayköl kavramıdır. Çalışmamızda bu kavramın hem dilbilimsel boyutu hem de Kırgız edebiyatına yansımaları ele alınmıştır. Bu doğrultuda önce söz konusu kavramın yapısı ve kökeni incelenmiş, ardından da "Manas” destanındaki kullanım şekli, anlamı ve kavramsal alanları üzerinde durulmuştur. Burada destanın özellikle S. Karalayev’e ve S. Orozbakov’a ait olan varyantlarının baştan sona tarandığını ve elde edilen veriler üzerinden "ayköl” kavramının destandaki anlam dünyası, kavramsal alanları tespit edilmeye çalışıldığını belirtmek gerekir. Çalışmanın devamında ise, ayköl kavramının Kırgız yazılı edebiyatına yansıması Cengiz Aytmatov’un Gün Olur Asra Bedel romanındaki Yedigey’in karakteri üzerinden ayrıca irdelenmiştir. Konunun bu şekilde gerek dilbilimsel açıdan gerekse edebî boyuttan ele alınmasının sebebini, söz konusu kavramın kavramsal alanının genişliğine, bir destanı şekillendiren anlamsal derinliğine ve Kırgızcanın kendi iç kaynaklarından beslenen kelime yapımı yollarına göre kalıplaşan doğallığına bağlamak mümkündür.
Keywords : ayköl, kavram, Kırgızca, Kırgız Edebiyatı, Aytmatov