Türk Çocuklar İçin Yazılmış Fransızca Manzum Bir Sözlük: Miftâh-ı Lisân

Authors : Ismail Güleç, Güler Doğan Averbek

Pages : 53-80

Doi:10.16947/fsmia.666231

View : 14 | Download : 8

Publication Date : 2019-12-27

Article Type : Research

Abstract :Anadili Türkçe olan çocuklara Fransızca öğretmek maksadıyla Yûsuf Hâlis Efendi tarafından 1266/1849-1850’de kaleme alınan ve bu dillerdeki yegâne örnek olan Miftâh-ı Lisân adlı manzum sözlük, bazı yenilikleri de beraberinde getirmiştir. Manzum sözlük geleneğinde Osmanlı coğrafyasında önceleri elsine-i selâse denilen Türk, Arap ve Fars dillerinden ikisinin veya üçünün kullanıldığı sözlükler yazılmış, daha sonra ise muhtelif ihtiyaçlar sebebiyle Osmanlı tebasının konuştuğu dillerde ikidilli manzum sözlükler kaleme alınmıştır. Miftâh-ı Lisân ile ilk defa bu daire dışında bir örnek verilmiştir. Bir diğer yenilik ise daha önce kaleme alınan manzum sözlüklerde karşılaşılmayan alfabe sorununu gidermeye dönüktür. Fransızcanın Latin harfleriyle yazılması sebebiyle bu eserde, kelimelerin telaffuzları Arap harfleriyle gösterilmiş, ayrıca altlarına Latin harfleriyle Fransızca imlâları yazılmıştır. Bu çalışmada manzum sözlüklerin tarihçesinden ve işlevinden kısaca bahsedildikten sonra Türkçe-Fransızca manzum sözlükle ilgili bilgiler verilmiş ve buna benzer örnekler olup olmadığı dile getirilmiştir. Çalışmada ayrıca bu sözlüğün mukaddime ve hatime kısımları ve bunların mensur söylenişleri ile sözlük kısmından bir kıtaya yer verilmiştir. Matbu metinden bazı sayfaların da yer aldığı çalışmanın sonuç kısmında ayrıca Miftâh-ı Lisân’ın yazılış amacına ulaşıp ulaşmadığı sorgulanmıştır.
Keywords : Sözlük bilimi, manzum sözlük, Fransızcanın yabancı dil olarak öğretimi, Eski Türk Edebiyatı