Enderûna Giriş Yolları ve Enderun Teşkilatı

Authors : Sevgi Ağca Diker

Pages : 307-354

Doi:10.16947/fsmia.957094

View : 10 | Download : 5

Publication Date : 2021-06-24

Article Type : Research

Abstract :İlk dönemlerde Rumeli’de sonraki yüzyıllarda Anadolu’da bir köyde hayata gelen bir çocuk fiziki özellikleri ve yetenekleri ile seçilerek devşirme sistemi içine girmektedir. Sistem içinde, kabiliyeti ve itaatkârlığı oranında yükselerek, hazırlık saraylarından/ mekteplerinden sonra Topkapı Sarayı’na gelmektedir. Enderûn’da, devşirilerek gelenler dışında, müteferrikalar, hediye olarak gelen köleler, iltimaslılar, zâdeler ve çıraklar da bulunmaktadır. Enderûn’da eğitim ve seçimlere tabi tutularak; Büyük Oda, Küçük Oda, Seferli Koğuşu, Doğancı Koğuşu, Kilerli Koğuşu, Hazine Koğuşu’nda onlarca yıl eğitim gördükten sonra Has Oda’ya terfi etmektedir. Enderûn teşkilatı içinde yer alan bu koğuşların her birinde; kaç kişinin eğitim göreceği, hangi kurallarla koğuş içinde terfi edileceği, hangi kıyafetleri giyecekleri, koğuş mevcutları yanında yaptıkları hizmetler de farklılık göstermektedir. Büyük Oda ve Küçük Oda’ya mensup ağaların kıyafetleri diğer koğuşlardan farklı olduğu gibi padişaha sundukları bir hizmette bulunmamaktadır. Bu çalışmada koğuşlar içindeki hiyerarşik yapı sınıflandırılarak, her sınıfta bulunan görevlilerin unvanları, vazifeleri, kıyafetleri, bahşişleri, terfileri, ilmî çalışmaları tespit edilmeye çalışılacaktır. Enderûn teşkilatı çalışırken sıklıkla karşılaşılan; "acemilik”, "cülus bahşişi”, "bayram inamı” gibi terimlerin koğuştan koğuşa gösterdiği farklılık irdelenecektir. Eğitimin son basamağı olan Has Oda; sınırlı kontenjanı, özel kuralları, sınıflandırması, ağaların sıra dışı ayrıcalıkları ve padişahla kurdukları olağanüstü ilişkilerle tüm ağaların ortak hayalidir.
Keywords : Enderûn, devşirme, Topkapı Sarayı, Edirne Sarayı, Galata Sarayı