Fatih Külliyesi ve Ayasofya-i Kebir Vakfı (Hayır Müesseseleri, Hizmetleri, Görevlileri ve Yönetimi)

Authors : Eyüp Sabri Kala

Pages : 99-130

Doi:10.16947/fsmia.758040

View : 12 | Download : 7

Publication Date : 2020-06-25

Article Type : Research

Abstract :Fetihle birlikte Fatih İstanbul’u hızla yeniden yapılandırmaya başlamıştır. İstanbul nahiyeler ve bunların altında mahalleler şeklinde idari birimlere ayrılmıştır. Bu nahiye ve mahallelerin hemen tamamı vakıflar tarafından kurulan vakıf eserler etrafında şekillenmiştir. Bu durum, Fatih’in İstanbul’un yeniden yapılanmasını vakıflar üzerinden planladığının göstergesidir. Fatih kendi kurduğu Fatih Külliyesi ve Ayasofya-i Kebir Vakfı’yla Fatih, Ayasofya ve Vefa nahiyelerinin bizatihi kurucusu olmuş, vakfın hayır müesseseleri bu nahiyelerin merkezini teşkil etmiştir. Sur dışında Eyüp Sultan Vakfı’yla da Eyüp Sultan semtinin kurucusu olmuştur. Fatih beylerine, paşalarına emir ve izin vererek her birinin İstanbul’un bir yerini belirleyip orada kendi adlarıyla vakıflarını ve mahallelerini kurmalarını teşvik etmiştir. Kurulan vakıf müesseseleri nahiye ve mahallelerin her tür sosyal hizmetlerini görecek şekilde planlanmıştır. Bu faaliyetler neticesinde ve kurulan vakıf müesseseleri sayesinde İstanbul ilim, irfan, kültür, sanat, inanç, sağlık, sosyal dayanışma ve yardımlaşma ve şehircilik alanlarında İslam medeniyetinin en önemli şehirlerinden biri haline gelmiştir. Çalışmamızda, Fatih Sultan Mehmed’in kurduğu Fatih Külliyesi ve Ayasofya-i Kebir Vakfı’na ait Türk ve İslam Eserleri Müzesi’nde 2202 numarayla kayıtlı vakfiye esas alınarak vakfın kurmuş olduğu hayır müesseseleri, bu müesseselerin görevlileri, ücretleri, yapacakları hizmetler, vakfın idamesini sağlayacak akarlar ve vakfın yönetimi ele alınmakta, vakfın yapmış olduğu bu hizmetlerin sosyal politika açısından değerlendirmesi yapılmaktadır.
Keywords : Sosyal politika, vakıf, sosyal hizmetler, Fatih Külliyesi ve Ayasofya- i Kebir Vakfı