Türk Mûsikîsi'nde Usûl Geleneğinin Değerlendirilmesi

Authors : Vasfi Hatipoğlu, Atilla Sağlam

Pages : 113-134

View : 12 | Download : 6

Publication Date : 2013-04-27

Article Type : Other

Abstract :Türk mûsikîsi kuramı Ezgi-Arel'den önce ve sonra olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Ezgi-Arel'den önceki dönem mûsikî kuramı "Tarihi Türk Mûsikîsi Kuramı” olarak adlandırılır. Sonraki dönem ise Ezgi-Arel mûsikî kuramı olarak adlandırılır. Ezgi-Arel mûsikî kuramı gerek kuramı açıklama yöntemi, gerek tanımlamalar gerek işlev açısından kuramsal yönden tarihi Türk mûsikî kuramından ayrılır. Tarihi Türk mûsikîsi kuramını Ezgi–Arel mûsikî kuramından ayıran bu unsurların başında "Usûl kuramı”, "Makam kuramı” ve "Ses düzeneği kuramı” gelir.             Bu makalede yukarıda verilen üç unsurdan "Usûl Kuramı” araştırma konusu yapılmıştır. Araştırmada tarihsel betimleme yöntemi, kuramsal karşılaştırma yöntemi kullanılmıştır. Araştırmada "Usûl Kuramı”na yönelik yapılan kaynak tarama IX. Yüzyıl kaynaklarından günümüz kaynaklarına ulaşan geniş bir yelpazeyi yansıtmaktadır. Taranan kaynaklar usûl ile ilgili kuramsal bilgiyi üç temel basamakta ortaya koyma olanağı vermektedir. Bu basamaklar şöyledir: 1)     Tarihsel usûl kuramının oluşumuna yönelik bilginler ve ilgili kuram, 2)     Hem Tarihsel usûl uygulamasına bağlılık hem tarihsel kuramla çelişik kuram açıklayan bilginler ve ilgili kuram, 3)     Tarihsel Usul kuramından tam olarak ayrılan bilginler ve ilgili kuram. Yukarıdaki sınıflamadan olmak üzere bu makalede mûsikî bilginlerinin usûl ve usûle ilişkin kavramların tanımlamaları verilmiş; ika, devir, usûl sözcüklerinin kullanımı değerlendirilmiş; usûl sözcüğünün yerleşmesi ve "Usûl veyahut ölçü” anlayışına dayalı günümüz usûl kuramı ortaya konmuş; mûsikî bilginlerinin verdikleri ika ve usuller karşılaştırılmalı olarak sınıflandırılmış, bir çizelge ile verilmiş ve Sakîlu'l-evvel (Nim Berefşan) ve Düyek, İka ve Usûllerinin Safiyyüddin'den günümüze çözümlenerek usûllerde meydana gelen değişimler ad, darb, nakre, yazı ve açıklama yöntemi açısından değerlendirilmiştir. 
Keywords : Usûl, Ölçü, İbn Sina, Safiyyüddin, Abdülkadir, vb., Ezgi-Arel, Türk Mûsikîsi