Üretimden Dış Ticarete Türkiye’nin Tarımsal Uzmanlaşma Yapısı Üzerine Bir İnceleme

Authors : Ferda Karagöz Özenç

Pages : 33-84

View : 23 | Download : 37

Publication Date : 2023-09-30

Article Type : Research

Abstract :Bu çalışma Türkiye’nin son yirmi yıl içerisinde tarımsal dış ticaret yapısındaki değişimlerin sebeplerini, uluslararası ticaret teorilerinin ışığında tarımsal üretim ve uzmanlaşma yapısı ile bağlantılarını kurarak açıklamak çabasındadır. Çalışmada, ilk olarak, TÜİK bölgesel istatistik sınıflandırmasında yer alan 12 adet tarımsal ürün grubu üretim miktarı ve ekim alanlarındaki değişime bağlı olarak dört grupta değerlendirilmekte ve bu değişimlerin sebepleri ortaya konulmaktadır. İkinci olarak, Türkiye’nin dünya tarımsal üretim ve ticaretindeki göreli konumu ortaya konulmakta ve tarımsal üretim yapısında yer verilen ürün gruplarındaki dış ticaret performansı dünya entegre ticaret sistemleri (World Integrated Trade Solutions- WITS) veri tabanından elde edilen veriler yardımıyla analiz edilmektedir. Bu analizde, ilgili ürünlerin göreli ihracat büyüme oranı ve dış ticaret dengesine bağlı olarak oluşturulan gruplandırmalardan hareket edilmektedir. Sonuç olarak son 25 yılda dünya ekonomisinde yaşanmakta olan neoliberal dönüşüm ve bu dönüşümün Türkiye’deki tarım politikalarına yansımalarının Türkiye’nin tarımsal üretim ve uzmanlaşma biçimine önemli ölçüde etki ettiği tespit edilmiştir. Türkiye’nin küresel gıda zincirlerine daha yoğun bir şekilde eklemlendiği bu süreçte, işlenmiş gıda ürünleri ihracatında gerek dahilde işleme rejimi kapsamında gerekse bu kapsamda yapılan düzenlemelerle ithal girdi kullanımı artmıştır. Türkiye pamuk, hububat, yağlı tohumlar ve kaba yem ticaretinde net ithalatçı durumdadır. Bunun yanında bitkisel yağlar ve tütün üretiminde net ihracatçı gözükse de, bu durum ithal edilen ürünlerin yeniden ihraç edilmesinden kaynaklanmıştır. Son olarak, meyva ve kabuklu yemişler, Türkiye’nin tarımsal dış ticaret dengesine en fazla katkı yapan ürün grubu olmakla birlikte, bu ürünlerin ihracatında son yıllarda gıda standartları açısından yaşanan problemler sebebiyle göreli ihracat büyüme oranında gerilemeler yaşanmıştır.
Keywords : Uluslararası Ticaret, Tarım Politikaları, Uzmanlaşma