Hanefîlik Özelinde Sosyo-Kültürel Yapının Mezheplerin Teşekkülüne Etkisi

Authors : Adnan Hoyladi

Pages : 49-72

View : 12 | Download : 6

Publication Date : 2023-04-20

Article Type : Research

Abstract :Mezheplerin oluşumunda akademik sebepler etkili olduğu gibi coğrafya, sosyo-kültürel yapı ve siyasî durumun da etkili olduğu görülmektedir. Hanefî mezhebinin teşekkülünde de aynı durum söz konusudur. Hanefî mezhebinin teşekkülü, içinde neşet ettiği Irak bölgesindeki sosyo-kültürel yapı, eko-nomik ve siyasî durum, din, millet ve kültür gibi farklı aidiyetleri olan bireylerden oluşturduğu toplumdan etkilenmiştir. Bilindiği üzere din dogmatik bir yapı arz eder. Bu durum, dinin olmazsa olmaz değişmezle-re sahip olduğu anlamına gelmektedir ki bu husus İslam dininde naslar çerçevesinde değerlendirilmekte-dir. Dinin dogmatik alanının oluşturan naslar, içtihat farklılıklarına dayanan mezheplerin hareket alanına girmez. Mezhepler, varlık nedenleri olan içtihada açık konularda tasarrufta bulunurlar. İçtihat yükünü sırtlanan müçtehitlerin mensubu oldukları toplumun sosyo-kültürel, siyasî ve ekonomik şartlarından müstağni kalmaları mümkün değildir. Mezhepler, içinde bulundukları toplumun problemlerine çözüm bulabildikleri sürece varlıklarını muhafaza edebilirler. Bu sebeple müçtehitler, içtihat ederken yaşadıkları toplumun şartlarını göz önünde bulundurmak durumundadır. Buna bağlı olarak farklı şehirlerdeki top-lumların benimsediği mezhepler, aynı probleme farklı çözümler geliştirebilmektedir. Hanefî mezhebi de içtihada açık konularda içinde doğduğu Irak toplumunun şartlarını göz önünde bulundurmuş ve naslar çerçevesinde toplumun problemlerini çözmeye odaklanmıştır. Bu durum kurucu metinlere de bu şekliyle yansımıştır. Hanefî mezhebinin farklı şehirlere taşınmasıyla Irak toplumunun şartları muvacehesinde geliştirilen çözümler, bu şehirlerde yaşayan insanların problerini çözecek şekilde yeniden tasarlanmıştır. Bu şekilde fıkhın amaçları arasında olan toplum düzeni ve adaletin sağlanması hedeflenmiştir. Bu duru-ma bağlı olarak aynı mezhebi benimseyen farklı şehir toplumlarının problemlerine farklı çözümler gelişti-rilmiş ve şehirler arasında alt ekoller oluşabilmiştir.
Keywords : Din Sosyolojisi, Fıkıh, Mezheplerin Teşekkülü, Hanefî Mezhebi, Kûfe