Jürgen Habermas’ın Din Düşünceleri Üzerine Bir Okuma Denemesi

Authors : Abdurrahman Arvas

Pages : 47-70

View : 14 | Download : 13

Publication Date : 2022-10-20

Article Type : Research

Abstract :XX. yüzyılın sonlarına doğru din’e olan ilgideki yükselişi fark ederek sosyal teorilerinde dini işle-yen önemli düşünürlerden biri de Jürgen Habermas olmuştur. O’nun sosyal teorisinin altın kav-ramlarından olan kamusal alan, özel alan’ın karşıtı olarak herkesin erişimine açık olan alandır. Burası aynı zamanda konsensusun da oluşacağı alandır. İletişimsel Eylem ise kişilerin nesnel dünyaya araçsal yönelimlerinden ziyade, özneler arası anlamsal iletişimi esas almaktır. Çalışma Habermas’la özdeş-leşmiş Kamusal Alan, İletişimsel Eylem, Post-seküler Toplum, Hoşgörü, Seküler Tercüme gibi kavramlardan hareketle, onun günümüz toplumuna, dine/dindarlara biçtiği sosyolojik yeri ve ko-numu ifade etmeye çalışmıştır. Bu anlamda kalıcı toplumsal yaşam için devletin seküler karakteriyle yurttaşlara yaklaşımına; dindarların kamusal alanın zorunlu sekülerliğine nasıl pozisyon alacakları-na; dindar yurttaşların söylemlerinde başvuracağı seküler tercüme’nin işlevselliğine ve toplumsal di-namiklerin sağlıklı işleyişinde hoşgörünün kimlerce nasıl algılanması gerektiğine dair Habermas’ın fikirleri üzerinden bir okuma denemesi yapılmıştır. Böylece Habermas’ın bakışından din’in çağdaş sosyolojideki değişen yeni hali ve işlevsel boyutu da anlaşılmaya çalışılacaktır. Çalışma, din-toplum ilişkileri ekseninde kalıcı bir birliktelik gayretinde olan Habermas’ın fikirlerinden şu çıktılara ulaşır. Günümüz post-seküler toplumunda dindarlar çoğulculuğun bir gereği olarak bulunmalıdırlar. Seküler karakterli devlet, vatandaşlara tarafsız davranmalıdır. İletişimsel eylemle dindarlar, söylem-lerini müzakere ortamına aktararak konsensusa renklerini aksettirebilirler. Fakat iletişimsel eylem-de kullanılan dile seküler tercüme uygulanmış olmalıdır. Bu iletişimsel eylemden neşet edecek kon-sensus kalıcı birlikteliğin kolaylaştırıcı unsuru olacaktır. Fakat tüm bunların olabilmesi için ise sekülerlerin ve dindarların çoğulculuk gereği karşılıklı hoşgörüye sahip olmaları da gerekmektedir. Çalışmada kimi zaman Habermas’ın post-seküler toplum, iletişimsel eylem ve hoşgörü gibi daha demokratik göstergelere sahip kavramlarına rağmen, dindarları seküler bir dayatmaya veya onları dönüştürmeye maruz bıraktığı anlamında eleştirel bir okuma da yapılmıştır.  
Keywords : Din Sosyolojisi, Habermas, Kamusal Alan, İletişimsel Eylem, Seküler, Hoşgörü