Çeviride Eşdeğerlik ve Kelimelerdeki Anlam Değişmelerinin Bağlamı Belirlemesi: Türkçe ve Arapça Örneği

Authors : Muhammet Abazoğlu

Pages : 300-315

Doi:10.30767/diledeara.1224438

View : 129 | Download : 252

Publication Date : 2023-10-25

Article Type : Research

Abstract :İnsanoğlu tarih boyunca diğer toplumlarla etkileşim içinde olmuştur. Bu da yegâne iletişim aracı olan dil sayesinde sağlanmıştır. Ancak her toplumun farklı bir dile sahip olması iletişim kurma açısından büyük zorluklar oluşturmuştur. İnsanlar böyle bir engeli aşmak için birbi- rinin dilini öğrenmeye çalışıp kültür ve düşüncelerini kavramak için de çeviri işlemlerine gerek duymuşlardır. Ancak çeviri konusu insanlar arasında bağlantı köprüsünü oluşturan eski bir uygulama olsa da pek de kolay bir konu değildir. Bu alanla iştigal eden araştırma- cılar geçmişte olduğu gibi günümüzde de çeviriyle ilgili konulara değinmiş ve sorunlarını tespit etmeye çalışmışlardır. Bu bağlamda kaynak dilden hedef dile aktarılan yazıların bazen düşünce ve ifade güzelliğini çeviriyle kaybettiğini ifade etmişlerdir. Bu eksikliğin Türkçe ve Arapça gibi farklı dil ailelerinden olan diller arasındaki çevirilerde daha da arttığı vurgulan- mıştır. Bu durumda kelimelerin dil içinde ifade ettikleri anlamların yanı sıra sosyal ve kül- türel olmak üzere dil dışı etkenler de dikkate alınmalıdır. Türkçe ve Arapça arasında yapılan çevirilerde bazen sözcüğün ya da cümlenin tam karşılığı bulunmayabilir yani motamot çeviri mümkün olmayabilir. Aynı zamanda iki dil arasında lafızca ortak olup anlamları değişmiş sözcükler de olabilmektedir. Bu karışıklığın giderilmesi ve anlamın doğru şekilde aktarılma- sı için dilsel olgulara daha iyi bir şekilde hâkim olunması gerekir. Bu çalışmada Türkçeden Arapçaya ya da Arapçadan Türkçeye çeviride anlambilim-çeviri ilişkisine değinilmektedir. Özellikle deyim ve şiir çevirilerinde temel anlam ve yan anlam bakımından kaynak dil ile hedef dil arasında anlam eşdeğerliği, biçim eşdeğerliği ve ifade estetiğinin de sağlanmasına dikkat çekilmektedir. Ayrıca hedef dilden alınmış ancak anlamları değişmiş kelimelerin çe- viri işleminde yaratmış oldukları anlam değişikliğine de ışık tutulmaktadır.
Keywords : Dilbilim, Çeviri, Eşdeğerlik, Anlam Değişimi, Türkçe, Arapça.