Türkçede Eylem Çekiminde -ler Ekinin Yer Alması Kabul Edilemez Mi? Olaya İlişkin Beyin Potansiyelleri Çalışması

Authors : Mehmet Aygunes

Pages : 482-507

Doi:10.30767/diledeara.1342007

View : 77 | Download : 116

Publication Date : 2023-10-25

Article Type : Research

Abstract :Dilsel yapılar arasındaki uyum ilişkisi sinirdilbilim çalışmaları içerisinde geniş bir yer tutmaktadır. Özellikle Olaya İlişkin Beyin Potansiyelleri (OİP) yönteminin kullanıldığı ça- lışmalarda farklı dillerde ve farklı uyum ilişkilerinde ne tür OİP bileşenlerinin oluştuğu ve bu bileşenlerin işlevsel yorumunun ne olduğu sorgulanmaktadır. Bu çalışmada Türkçede eylem çekiminde üçüncü çoğul kişiyi (Onlar) yansıttığı düşünülen -lEr ekinin açık bir biçimde bu- lunmasının (Ör: Onlar şimdi pasta yapıyor-lar) ve açık biçimde bulunmamasının (Ör: Onlar şimdi pasta yapıyor-Æ) işlemleme sürecine yarattığı etki incelenmiştir. Bunun için yüksek zaman çözünürlüğüne sahip bir yöntem olan OİP kullanılmıştır. Çalışmada anadili Türkçe olan 33 katılımcı yer almıştır. Katılımcılara öznesi üçüncü tekil kişi (O) ve üçüncü çoğul kişi (Onlar) ile oluşturulmuş ve eylem çekiminde -lEr ekinin açık biçimde yer aldığı ve açık bi- çimde yer almadığı üç dilbilgisel ve bir dilbilgisi dışı koşul sunulmuştur. OİP bulguları bütün koşullarda Sol Ön Negativite (SÖN), geç-SÖN ve P600 bileşenlerinin oluştuğunu göster- mektedir. Her ne kadar bütün koşullarda benzer OİP bileşenleri oluşsa da koşullar arasında genlik farklılıklarının oluştuğu belirlenmiştir. Buna göre -lEr ekinin eylem çekiminde açık biçimde yer alması ile yer almaması arasında anlamlı farklılığın oluştuğu, ekin yer alması durumunda SÖN bileşeninin genliğinin arttığı dahası öznenin üçüncü çoğul kişi (Onlar) ile oluşturulduğu yapılarda eylem çekiminde -lEr ekinin açık biçimde yer almasının dilbilgisi dışı yapılara benzer bir etki yarattığı belirlenmiştir. Bu çalışma SÖN bileşeninin Türkçede biçimsözdizimsel süreçlere duyarlı olduğunu göstermektedir. Bulgular çerçevesinde SÖN bileşeninin biçimsözdizimsel uyumsuzluğu ve biçimsözdizimsel süreçlerin çalışma belle- ğinde daha fazla kaynak kullanmaya olan ihtiyacı yansıttığı öne sürülmektedir. Dilbilgisel açıdan ise Türkçede -lEr ekinin eylem çekiminde açık biçimde yer alması durumunda, bu tümceler ne kadar dilbilgisel olarak kabul edilse de işlememe açısında dilbilgisi dışı yapılara benzediği belirlenmiştir.
Keywords : Sözdizim, dil işlemleme, üçüncü kişi, -lEr eki, OİP, SÖN, P600