Müzik Terapiden Çalgılara Türkçe Acâibü’l- mahlûkât’larda Müzik

Authors : Recep Uslu

Pages : 173-204

Doi:10.30767/diledeara.1167889

View : 15 | Download : 8

Publication Date : 2023-03-21

Article Type : Research

Abstract :Müzik tarihinin Yeni Sistemciler Dönemi içinde yer alan Osmanlıların Kuruluşu aynı zamanda yeni entelektüel bir çevrenin oluşumuna hazırlık dönemidir. Bu yeni entelektüel çevre bir taraftan edebiyatın gelişmesine, bir taraftan müzik kültürünün gelişmesini sağlamıştır. Müzik kültürünün gelişmesi ise iki teorik müzik akımının etkisi altındaydı. Bunlardan birincisi Meragi’nin Herat Ekolü, ikincisi ise Karaman’ın Mevlevi Ekolüydü. Timur savaşı sonra büyük yenilgiye uğrayan Osmanlılar I.Mehmet tarafından yeniden toparlandılar. I.Mehmet Çelebi’nin etrafında oluşan entelektüel çevre, gelişmiş diğer kültürlerden yararlandılar. Daha önce Arapça yazılmış Acâibü’l- mahlûkât adlı eserlerden karma çevirilerden özgün Türkçe eserler yazıldı. Şehzade ve sultanların eğitimi için yazılan Türkçe Acâibü’l- mahlûkât’larda bulunan müzik bilgilerinin günümüze kadar müzikolojik açıdan incelenmediği anlaşılmıştır. Bu ve buna benzer eserlerin incelenmesi Osmanlılarda yeni oluşan entelektüel çevrenin müzik kültürünü ve algısını ortaya çıkaracaktır. Bu makalenin konusu XV.yy ilk çeyreğinde yazılmış Türkçe Acâibü’l- mahlûkât’ta bulunan müzik bilgilerini incelemek olacaktır. Makalede en eskisinin yazım yılı 1370 olan diğer bazı Acâib türünde yazılmış eserler de göz önünde bulundurulmuştur. Yapılan nitel araştırma ve bilgi tarama ve sınıflandırma, sistematik müzikoloji bilgi sunumu yönteminin sonuçları bu makalede paylaşılmıştır. Girişten sonra türün oluşmasını sağlayan Arapça eserlerden bahseden "kaynak literatür” bilgisi, ardından "Türkçe Acâibü’l- mahlûkât”ın tanıtımı yapılmıştır. Makalenin "Bulgular” bölümünde Türkçe Acâibü’l- mahlûkât’ta yer alan bilgiler sesin etkisi, müzik ilminin doğuşu anlatıları, av partileri ve müzik terapide işlevsel müzik, Cüveyni merkezli müzikli hikayeler, müzik mitolojileri, müzik terimleri ve çalgılar başlıkları altında bilgi sunumuyla yapılmıştır. Sonuçta Türkçe Acâibü’l- mahlûkât’ın özellikle 1400-21 yılları arasındaki bir tarihte I.Mehmet Çelebi için yazılmış olduğu; Mehmet Çelebi’nin aynı zamanda Mevlevi taraftarı olmasıyla müziğin entelektüel çevrede olumlu bir kabul gördüğü anlaşılmıştır. Eserde havatınlak, teltınlak, darptınlak, kenditınlak çalgılardan ve müzik mitolojilerinden söz edilmektedir. Eski Yunancadan gelen müzikle ilgili mitolojik hikayelerin Yeni Sistemciler Döneminde ortaya çıktığı ve bu hikayelerin yerel kültürle kaynaşmayı sağladığı bu eser sayesinde anlaşılmıştır. Bu sonuç, makalenin sonunda yer alan az sayıdaki sonnotlarla desteklenmiştir.
Keywords : Mitoloji, Acaibü’l-Mahlukat, Müzikoloji, Yeni Sistemci Dönem Müzik Tarihi, Çalgılar, Orta Doğu Müzik Tarihi, Müzik Terapi