Deniz Kenarında Metafor Yağmuru: Halit Ziya Uşaklıgil’in Nemide Romanında Denizin Kullanımı

Authors : Yeşim Esin Hamamci, Seval Şahin

Pages : 111-125

Doi:10.30767/diledeara.828721

View : 13 | Download : 4

Publication Date : 2021-10-20

Article Type : Other

Abstract :Edebiyatta tabiatın varlığının yeni anlatım şekillerine yol açıp açmadığı, anlatının olanaklarını geliştirip geliştirmediğinin izini sürmek önemlidir. Bu makalede, Halit Ziya Uşaklıgil’in ilk dönem romanlarından Nemide’den yola çıkarak romandaki kurgu ve yapının oluşumunda denizin etkileri üzerinde durulacaktır. Deniz, bu romanda, anlatının akışına yön veren, olay örgüsündeki dönüm noktalarını oluşturan bir unsur olarak yer alır. Romanda bütün olayların başlangıcı Nemide karakterinin deniz kenarına gitmek istemesiyle başlar. Halit Ziya Uşaklıgil’in deniz üzerinden bir temaşa, seyre-dalışı başlattığı ilk roman Nemide’dir. Uşaklıgil, romanda, bir empresyonist ressam gibi manzaralar çizer ve buraya karakterinin ruhunu yerleştirir. Shin Yamashiro, American Sea Literature- Seascapes, Beach Narratives, and Underwater Explorations kitabındaki kara ve deniz etkileşiminin çevre ve kültüre yansımasını edebiyat üzerinden inceleyerek karasal ve deniz değerleri, seaman (deniz düşü kuran-deniz insanı) ve landman (kara düşü kuran-kara insanı) kavramlarını kullanır. Nemide de, Yamashiro’nun yaklaşımı merkeze alınarak incelenecektir. Yamashiro’ya göre karasal değerler maddiyat, tüketim, mülkiyet hakları, hiyerarşi, sömürge kültürünün özetidir ve toprak temelli yaşam kodlarına sahiptir ve landman (kara düşü kuran karakter-kara insanı) kavramı, bahsedilen karasal değerleri sahiplenmiş karakterlerin genel adıdır. Deniz, vahşi ve asosyal bir arenadır; orada "okyanussal” değerler baskındır. "Okyanussal”değerler yani deniz değerleri, küresel ekonomiden bağımsız bir alandır; burada kimlikler, milliyetler kaybolur. Halit Ziya’nın romanları arasında ilk kez Nemide’de denizde ölüm oyunu sahnesi ve bunun karşısında karakterin bulanık zihni görülür. Nemide’nin zihni denizde bulanır, yavaş yavaş düşünmeye başlar ve kendi kendisine bir soru sorar. Soru sorma süreci sonrasında "birdenbire” gelen cevaplar romanın dönüm noktasını oluşturur. Sonunu deniz sahneleri üzerinden hazırlayan bu roman yapısı Türk edebiyatında ilk kez görülmektedir ve bunda kendini denize karşı konumlandıran "deniz insanı” ve "kara insanı” karakterlerinin varlığı önemli bir yer taşır.
Keywords : Halit Ziya Uşaklıgil, deniz, kara insanı, deniz insanı, roman, ölüm