Türkçede Kişi ve Sayı Hiyerarşisi: İşlemleme Temelli Bir Yaklaşım

Authors : Mehmet Aygunes

Pages : 409-440

Doi:10.30767/diledeara.1011948

View : 15 | Download : 7

Publication Date : 2021-10-20

Article Type : Research

Abstract :Alanyazında kişi özelliklerinin konuşma eylemine katılım düzeyini dikkate alarak dillerde yapılan betimlemelerde kişi özellikleri için 1.kişi > 2.kişi, 2.kişi > 1.kişi, 1.kişi = 2.Kişi biçiminde çeşitli hiyerarşik yapılanmaların önerildiği görülmektedir. Bu çalışmanın amacı; Türkçede Belirleyici Öbeğinde (BelÖ) ve Çekim Öbeğinin (ÇÖ) başında kişi ve sayı özelliklerinin işlemlenmesinde 1. kişi > 2.kişi ya da 2.kişi > 1.kişi biçiminde kişi hiyerarşisi ve Çoğul > Tekil ya da Tekil > Çoğul biçiminde bir sayı hiyerarşisi bulunup bulunmadığını Olaya İlişkin Beyin Potansiyelleri yöntemi ile belirlemektir. Çalışma sonucunda BelÖ’de kişi özellikleri açısından 2.kişi > 1.kişi biçiminde bir hiyerarşik yapılanma görülürken, ÇÖ başında 1.kişi = 2.kişi biçiminde bir yapılanma olduğu görülmüştür. Sayı özelliği açısından gerek BelÖ’de gerekse ÇÖ başında sayı kategorisinde tekillik ile çoğulluk arasında hiyerarşik bir yapılanmanın olmadığı görülmüştür. Kişi özelliklerinde ilgili etkinin ÇÖ’nün aksine BelÖ’de görülmesinin nedeni BelÖ’deki özelliklerin gerek yorumlanabilir olmasından, gerekse B-özelliklerle donatılı olmasından kaynaklandığı düşünülmektedir. BelÖ’deki hiyerarşinin 2. kişi > 1.kişi biçiminde olmasının nedeni olarak da katılımcı öbeği içerisinde yer alan birinci ve ikinci kişinin sunumunda, [alıcı] özelliğinin ikinci kişide sunulurken [konuşucu]’nun birinci kişide sunulmaması dolayısıyla ikinci kişinin birinci kişiye göre daha belirgin olmasından kaynaklandığı düşünülmektedir. Sayı özellikleri içerisinde fark oluşmamasının nedeninin Sayı özelliğinin ÇÖ başında yorumlanamaz olmasının yanı sıra BelÖ’de de zayıf bir özellik olmaları olduğu düşünülmektedir.
Keywords : Kişi, Sayı, İşlemleme, Olaya İlişkin Beyin Potansiyelleri, N400, P600.