Ömer bin Mezîd’in Mecmû‘atü’n-Nezâ’ir’indeki Bilgiler Işığında Aruz Öğretimine Yeni Bir Bakış

Authors : Cenk Açikgöz

Pages : 159-176

Doi:10.30767/diledeara.418087

View : 13 | Download : 7

Publication Date : 2018-04-21

Article Type : Research

Abstract :Nazire mecmuaları klasik Türk edebiyatı araştırmalarına önemli katkılar sağlar. Nazire mecmualarının aruzun kullanımına dair bilgiler vermesi de bu katkılar arasında sayılabilir. Ömer bin Mezîd ’in Mecmû‘atü’n-Nezâ’ir ’i, aruza dair verdiği bilgiler bakımından, diğer nazire mecmularından daha çok dikkat çeker. Ömer bin Mezîd , Mecmû‘atü’n-Nezâ’ir’in giriş bölümünde, eserinin adı hakkında yazılmış bir şiir parçasını aruzun iki ayrı kalıbına göre taktî‘ etmiştir. Bu kalıpların daha iyi anlaşılmasını sağlamak amacıyla kalıplara ritmik sözlerle karşılık bulmuştur. Aruz-müzik ilişkisine dair çarpıcı bir örnek olan bu ritmik sözlerden hareketle aruzun bazı tef’ile ve kalıplarına karşılık gelen başka ritmik sözlerin ne olabileceği hakkında çıkarımlarda bulunmak mümkündür. Ayrıca adı geçen eserde, şiirler aruzun beş ayrı bahrine göre bölümlere ayrılmıştır. Her bölümün başında, bölümde kullanılan aruz kalıbını okuyucuya tanıtan ve okuyucuyu kullanılan kalıba alıştırmayı amaçlayan şiir parçalarına yer verilmiştir. Bu şiirler eski aruz öğretimi hakkında ipucu vermektedir. Bu çalışmamızda Ömer bin Mezîd’in Mecmû‘atü’n-Nezâ’ir’i aruza katkıları yönünden ele alınmıştır. Çalışmamız bir giriş bölümü ve üç ana bölümden meydana gelmiştir. Birinci bölümde önce Ömer bin Mezîd’in, Mecmû‘atü’n-Nezâ’ir’in giriş kısmında ortaya koyduğu taktî‘ çalışması değerlendirilmiştir; sonra da bu taktî çalışmasında kullanılan ritmik sözlerin ışığında bazı aruz kalıp ve tef’ilelerine karşılık gelebilecek ritmik sözler ele alınmıştır. İkinci bölümde, Mecmû‘atü’n-Nezâ’ir’de aruz bahirlerini tanıtmak ve öğretmek amacıyla verilen şiir parçaları değerlendirilmiştir. Üçüncü bölümde bahsi geçen şiir parçaları Ömer bin Mezîd’in taktî‘ yönteminden esinlenilerek ayrıntılı şekilde taktî‘ edilmiştir. Böylece, günümüz aruz incelemelerinde Ömer bin Mezîd’in taktî yönteminden nasıl yararlanılabileceği örneklerle ortaya konmuştur.
Keywords : Aruz, takti, Mecmû‘atü’n-Nezâ’ir, klasik Türk şiiri.