DEDE KORKUT KİTABI’NDAKİ KÖKEZ KELİMESİNİN OKUNUŞU VE KÖKENİ ÜZERİNE

Authors : Erol Öztürk

Pages : 107-112

View : 10 | Download : 38

Publication Date : 2019-05-31

Article Type : Research

Abstract :Elimizde 16. yüzyıla ait iki nüshası bulunan Dede Korkut Kitabı ilk olarak Kilisli Muallim Rıfat tarafından yayımlanmıştır. Daha sonra eser üzerinde O. Şaik Gökyay, M. Ergin, S. Tezcan-H. Boeschoten, M. Tulum-M. M. Tulum ve S. Özçelik tarafından metin yayınları yapılmıştır. Bu yayınlarda kazaguç, örleşüben, umar, gögez vb. bazı kelimelerin okunuşunda farklılıklar vardır. Dresden nüshasının harekesiz yazılmış olmasından kaynaklanan farklı okuma tercihleri araştırmacıları meşgul etmektedir. Zamanla bu problemlere yönelik düzeltme yapan ya da yeni okuma önerisi getiren monografiler yazılmıştır. Dresden Nüshasının 4b varak 3. satırda yer alan "Gögez yirler çemenlerin ķulan bilür.” cümlesindeki M. Ergin tarafından gögez şeklinde okunan kelimenin şimdiye kadar farklı okuma şekilleri ortaya çıkmıştır. Bu okuma biçimleri gruplandırılırsa gögez, geñez, kelez şekilleri öne çıkar. Farklı okuma biçimleri doğal olarak kelimeye farklı anlamların verilmesine yol açmış, Ergin ve Cemşidov’da "yeşil, yaşıl, yaşıllık anlamı”, Gökyay’da "kolay, rahat” anlamı, Tekin’de "yakın” anlamı verilmiştir. Gögez, geñez, kelez şeklinde ya da ortaya çıkan farklı okunuş biçimleriyle Eski Türkçe döneminde kullanılmayan kelime ilk olarak Dede Korkut Kitabı’nda ortaya çıkmıştır. Etimolojisi hususunda Nişanyan ve Hasan Eren’in sözlüklerinde bilgi yoktur. Gülensoy, göğez ve güvez kelimelerinin etimolojisini kö:k+ez şeklinde izah etmiş fakat anlam konusunda bir fikir ileri sürmemiştir. Bu çalışmada araştırmacılar tarafından; gögez, geñez, kelez şekillerinde okunan kelimenin kökeni ve anlamıyla alakalı fikirler sunulacaktır. Anadolu ağızlarındaki kökez suyu, kökez çeşmesi, kökez yer gibi ifadeler yardımıyla kelimenin mevcut okumalardan farklı olarak "kökez” şeklinde okunması önerisi ortaya konulacaktır.
Keywords : dede korkut, gögez, kekez