Tarihi Şahitlikle Kutadgu Bilig’de Vezir Vasıfları Üzerine Bir Değerlendirme

Authors : Meryem Doygun

Pages : 35-43

View : 22 | Download : 46

Publication Date : 2015-05-02

Article Type : Research

Abstract :Türk-İslâm tarihinin önemli bir dönemini ihtiva eden X. ve XI. yüzyıl Türk devirleri, siyasi bakımdan dikkat çekici bir yükselme dönemi olmasının yanı sıra, kültür tarihi bakımından da hafızalarda yer edinen önemli gelişmeleri içerir. Büyük Türk bilgini Kaşgarlı Mahmud’un "Tanrı, devlet güneşini Türklerin burcu üzerine doğurmuştur” sözü Türklerin-kuşkusuz- tek hâkim güç olduğunu gözler önüne sermektedir. Bu Türk-İslâm dönemine can veren esas olgu göçebe Türk kültürünün İslâm medeniyeti ile tanışarak kaynaşması ve bundan dolayı Türk-İslâm kültürünün oluşmasıdır. Türk-İslâm yapısının kültürel değerleri zenginleştirmesi hasebiyle Türk-İslâm devletlerinde farklı dillerde edebi mahsuller kaleme alınmaya başlanmıştır. Zira XI. yüzyılda büyük Türk düşünürü Yusuf Has Hacib’in kaleminden çıkan Kutadgu Bilig bu mahsullerden sadece birini ihtiva etmektedir. Türk ruhuna uygun nitelikler arz eden bu eserde, Türk devlet düşüncesinin üzerine kurulu olduğu değerleri görmek mümkündür. Müellif, Türk toplumunun geleneksel ahlaki ve hukuki telakkilerini tespit etmiş; sosyal ahlak ve devlet yönetimi gibi hususlarda bilgiler vermiştir. Bu cümleden olarak eser, günümüzde dahi kültür hazinesi olarak varlığını muhafaza etmektedir. Kutadgu Bilig’deki kavramsal çerçeveden beslenerek vezir Nizamülmülk’ün vasıfları zihinde canlandırabilir ve o kültürel dünyanın akislerinden bir şeyler devşirebiliriz. Bu yolla Kutadgu Bilig’in dolayısıyla Türk kültürünün yaşayan bir varlık olduğu tarihi tecrübe terazisinde tartarak görür ve geleceğe dair düşünceler geliştirilebiliriz.
Keywords : Yusuf Has Hacib, Kutadgu Bilig, Nizamülmülk, Vezir