BİR ADAK RİTÜELİ OLARAK BİBİ MÜŞKÜL

Authors : Aylin Eraslan

Pages : 122-138

Doi:10.33692/avrasyad.509883

View : 16 | Download : 9

Publication Date : 2018-11-28

Article Type : Research

Abstract : Bu çalışma, 1982 yılında Hatay‟ın Antakya ilçesi Ovakent Mahallesine yerleĢtirilen Özbeklerin yüzyıllardır uyguladıkları Bibi müĢkül ritüelini konu almaktadır. Bibi müĢkül, içerisinde birçok sembolün yer aldığı, kendisinin de ana sembol olduğu, toplumun kültürel özelliklerini yansıtan, birçok aĢamadan oluĢan ve her aĢaması dualarla tekrarlanan bir ritüeldir. Bibi müĢkül, "müĢkül” durumda olduğunu düĢünen bireylerin, güç durumdan kurtulmaları amacıyla kendileri ya da bir yakınları tarafından Bibi müĢküle adanan bir adak ritüelidir. Amacımız, Özbek kültüründe önemli bir iĢleve sahip olan bu ritüeli, onu uygulayan bireylerin gözünden görebilmek ve ritüele yükledikleri anlamı bağlamı içerisinde anlamaya çalıĢmaktır. Ayrıca kültürel kimliğin aktarımı ve kriz ortamında çözüm üretici iĢleve sahip olan bu ritüelin iç dinamikleri ve altında yatan sembolik anlamları analiz etmektir. ÇalıĢmada alan araĢtırma yöntemi kullanılmıĢtır. Ayrıca katılımcı gözlem ve derinlemesine mülakat tekniklerinden de faydalanılmıĢtır. Alan araĢtırması ġubat/Mart 2012 tarihleri arasında gerçekleĢtirilmiĢtir. Ritüelin her aĢaması gözlemlenmiĢ, kayıt altına alınmıĢtır. Sonuç olarak, Bibi müĢkül sembolik anlamda, kadınları ve çocukları „kazadan ve beladan‟ koruduğuna inanılan kutsal bir kadını temsil eder. Ġslam öncesi Türklerde Bibi müĢkül kutsal ruh Umay Ana iken Ġslam sonrası Bibi Fatıma‟dır. Ritüel, bireylerin manevi bir ihtiyaca karĢılık bir araya gelmesiyle iliĢkilidir. Katılım gösteren tüm bireylerin ortak dualarının, Bibi müĢkül tarafından kabul edileceğine dair duyulan inanç, ritüelin ana temasını oluĢturmaktadır. Bu açıdan ritüelin, kriz anında bireyleri yatıĢtıran, çözüm üreten bir iĢleve sahip olduğu söylenebilir. Bibi MüĢkül, içerisinde yoğun kültürel kodların yer aldığı, inanç (dua, kurban vb.) ve değerlerin harmanlandığı dinamik bir olgudur. Birçok gelenek ve göreneğin yanı sıra bu ritüelin, Özbek kimliğini pekiĢtirdiği ve grup kimliğinin diğer kuĢaklara aktarılmasında rol oynadığı söylenebilir. 
Keywords : ritüel, kimlik, sembol, bibi müşkül