Ticari Hibrit Çeltik Islahında Erkek Kısırlık Araştırmaları

Authors : Rasim Ünan, Halil Sürek, Recep Kaya

Pages : 100-1004

Doi:10.21566/tarbitderg.280269

View : 28 | Download : 7

Publication Date : 2016-11-25

Article Type : Research

Abstract :Ticari hibrit çeltik ülkemizin için yeni bir kavram olmasına karşın dünyada 1975 yılından beri başarılı bir şekilde kullanılmaktadır. Hibrit çeltik ıslahında ilk aşama ana bitkilerde erkek kısırlık sağlamaktır. Erkek kısırlık için genetik ve genetik olmayan mekanizmalardan yararlanılmaktadır. Bu çalışmanın amacı kimyasal erkek kısırlık (gametosit, CHA, genetik olmayan kısırlık); termogenik erkek kısırlık (TGMS, genetik kısırlık) ve stoplazmik erkek kısırlıktan (CMS, genetik kısırlık) yararlanılarak yerli hibrit çeşit geliştirme olanağının araştırılmasıdır. Bu deneme Edirne ekolojik koşullarında 2013-2014 yıllarında iki yıl yürütülmüştür. Kimyasal kısırlık oluşturmak üzere Paşalı, Halilbey ve Osmancık-97 çeşitlerine sapa kalkma döneminde 1000\'er ppm Salisilik Asit (SA), Giberallik Asit (GA3) ve Ethephon (Ethrel) hormonları gametosit olarak uygulanmıştır. Kullanılan çeşitlerde %22-49 arasında erkek kısırlık tespit edilmiştir. Termogenik erkek kısırlık yönteminde TGMS1 ve TGMS2 genotipleri arazi şartlarında denenmiş ve %89-96 arasında erkek kısırlık tespit edilmiştir. Stoplazmik erkek kısırlık yönteminde ise yapılan ölçümler sonucunda V20A, 15A ve 31A CMS çeşitleri %100 kısır olarak tespit edilmiştir. Trakya bölgesinde TGMS sistemi ve uygulan dozlardaki gametositler ticari hibrit geliştirmek için yeterli düzeyde erkek kısırlık oluşturmazken; CMS sistemi %100 kısırlık sağlayan en uygun metot olarak tespit edilmiştir. CMS çeltikler kullanarak ana, baba ve restorer hatlardan oluşan üç hatlı metotla ticari hibrit çeşitlerin geliştirilmesi mümkün görülmektedir.
Keywords : , erkek kısırlık, gametosit, hibrit çeltik