Tac Mahal’in Gölgesinde Kalan Bir Eser: İtimadu’d-Devle Türbesi

Authors : Fadime Özler Kaya

Pages : 385-427

Doi:10.28949/bilimname.1486635

View : 295 | Download : 418

Publication Date : 2024-10-31

Article Type : Research

Abstract :İtimadu’d-Devle (Mîrzâ Gıyâsüddîn Muhammed Tahrânî), yaygın olarak bilinenin aksine İranlı değil, İran’dan Hindistan’a göç eden Türklerdendir. İtimadu’d-Devle Türbesi; Hindistan’da Uttar Pradeş eyaletine bağlı Agra şehrinin merkezinde, Agra Kalesi’nin kuzeyinde ve Yamuna Nehri’nin doğusunda yer almaktadır. Yapının üzerinde bulunan yazıtlarında hicrî 1037 (m. 1627/28) ve hicrî 1039 (m. 1629/30) yılları ile hattat Abd el Nabi el-Kureyşi’nin imzası bulunmaktadır. Türbenin banisi hakkında herhangi bir kitabe, vakfiye veya resmi bir belgeye ulaşılamamış olmakla birlikte dönemin önemli kadın banilerinden Nur Cihan Hatun tarafından babası Mîrzâ Gıyâsüddîn Muhammed Tahrânî ve annesi İsmet (Asmat) Begüm için yaptırıldığı kabul edilmektedir. Bunun en önemli dayanağı eşi Cihangir Şah ve kendisi için Lahor’da yaptırdığı türbelerin mimari ve süsleme özellikleri açısından büyük ölçüde İtimadu’d-Devle Türbesi ile benzerlik göstermesidir. Türbe, Tac Mahal’in mimari süslemeleri açısından tasarım öncüsü niteliğindedir. Bununla birlikte Tac Mahal’in tasarımlarının ilham kaynağı olmasına rağmen Tac Mahal kadar tanınmamaktadır. Hindistan\'da var olan Türk-İslam yapıları içerisinde o güne kadar görülmemiş birçok yeniliğin öncüsü olmasının yanında, plan şeması ile Babürlü türbe mimari geleneğine de bağlılık arz eder. Bu makaleyle İtimadu’d-Devle Türbesi’nin konumu, tarihi, banisi, mimari ve süsleme özellikleri irdelenmiş, Hindistan’da Babürlü dönemi mimarisi ile ilgili yapılacak çalışmalara katkıda bulunulması ve üzerinde şimdiye kadar yeterince durulmamış olan yapının bilim dünyasına tanıtılması amaçlanmıştır.
Keywords : Hindistan, Agra, Babürlü Mimarisi, Türbe, Süsleme, İtimadu’d-Devle, Nur Cihan Hatun.