Seyahatten Telifata: Rihlelerin Semeresi Olarak Büldâniyyeler

Authors : Fatma Betül Altintaş

Pages : 61-99

Doi:10.28949/bilimname.1221114

View : 417 | Download : 312

Publication Date : 2023-11-01

Article Type : Research

Abstract :Bu makalenin amacı, İslam kültür tarihinde ilim amacıyla gerçekleştirilmiş yolculukların eserlere yansımalarından birisi olan büldâniyye türünün ortaya çıkış ve gelişim serüvenine çeşitli örnekler üzerinden ışık tutmaktır. Seyahat, hedefleri olan yolculuk şeklinde tanımlanabilir. İslamî ilimlerin teşekkül ve gelişiminde seyahatin rolü büyüktür. Zira beldeler arasında yapılan ilmî seyahatler, ilim taliplerinin peşine düştükleri ilmi elde etmelerine ve ulemânın birbirleri ile buluşup müzakerelerde bulunmalarına fırsat tanımıştır. Bu seyahatler ve buluşmalar kitâbiyata da yansımış, yolculuklar esnasında veya sonrasında çeşitli türde eserlerin yazılmasına vesile olmuştur. Seyahatler neticesinde ortaya çıkan türlerden bir tanesi de büldâniyyelerdir. Bu çalışmada, büldâniyye türünün ilk olarak kırk hadis derlemesi tarzındaki eserlere şehir bilgisinin eklenmesi suretiyle ortaya çıktığı ve zamanla eser türüne orjinallik katacak çeşitli farklılıklar eklendiği iddia edilmektedir. Bu bağlamda, VI. yüzyıldan X. yüzyıla kadarki sürede ilk dönemlerde kırk hadis türünden sayılabilecek niteliklerde olan büldâniyyelerde, âli isnad vurgusuyla birlikte zaman içinde hadisle rin sayısından ziyade bu hadislerin alındığı şehirlerin, işitildiği hocalar dâhil olmak üzere senedlerdeki tüm isimlerin ve metinlerinin birbirlerinden farklı oluşunun ön plana çıktığı gözlenmiştir. Bu iddia, Ebû Tâhir es-Silefî (öl. 576/1180), onun öğrencisi İbn Asâkir (öl. 571/1176) ve Sehâvî (öl. 902/1497) tarafından kaleme alınmış ve benzerleri arasında öne çıkmış üç önemli büldâniyye eserinin içerik ve özellikleri incelenerek ve karşılaştırılarak tedkik edilmiştir.
Keywords : Büldâniyye, Rihle, Âli İsnad, Kırk Hadis, Hadis, Hadith, Buldāniyya, Riḥla, Āli Isnāds, Forty Ḥadīth