İsmail Sem’i Efendi ve "Usul-i Muhakemenin Tarihçesi" Risalesi Bağlamında İslam-Osmanlı Yargılama Usulünün Tarihine Bir Bakış

Authors : Yasin Yilmaz, Abdussamed Atasoy

Pages : 297-339

Doi:10.28949/bilimname.1054284

View : 189 | Download : 272

Publication Date : 2023-11-01

Article Type : Research

Abstract :İsmail Semʻî Efendi (1857-1935), son dönem Osmanlı hukukçuları arasında hem medrese tahsili görmesi hem de Mekteb-i Hukuk’tan mezun olması itibarıyla dikkate değer bir isimdir. Mekteb-i Hukuk’tan mezun olmasından hemen birkaç sene sonra iki risale yayımlamıştır. Müellifin bu risalelerden başka bir yayını bulunmamaktadır. Hayatını farklı mahkemelerde hakimlik yaparak sürdürmüştür. Semʻî Efendi’nin, İslam yargılama hukukunun tarihine dair yazdığı "Usûl-i Muhakemenin Tarihçesi” başlıklı risalesi elli iki sayfadan oluşmakta ve burada Hz Peygamber (sav) döneminden başlayarak metnin kaleme alındığı yıla kadar yargılama alanında geçirilen süreç özetlenmektedir. Risalede Osmanlı yargılama hukukunun tarihi padişahlara göre dönemlendirilerek ele alınmıştır. Yıldırım Beyazıt, Fatih Sultan Mehmed, Kanuni Sultan Süleyman, I. Mustafa, IV. Mehmed, Sultan İbrahim, II. Ahmed, IV. Murat, I. Mahmud, II. Mahmud, Abdülmecid, Abdülaziz ve II. Abdülhamid dönemleri hakkında yargılama faaliyetlerine ilişkin bilgiler verilmiştir. Özellikle İsmail Semʻî Efendi’nin eseri kaleme aldığı dönem Osmanlı padişahı olan II. Abdülhamid zamanında bu alanda atılan adımlar sıralanmıştır. Özellikle Tanzimat dönemindeki hukukta batılılaşma çabaları dahilinde değerlendirilen 1879 tarihli hukuk ve ceza muhakemeleri kanunu risalede zikredilmektedir. Kısa bir özet olmasına rağmen yargılama tarihine bütüncül bir bakış sağlaması açısından faydalı bir çalışma sayılabilir. Bu çalışmanın birinci hedefi literatürde pek bilinmeyen İsmail Semʻî Efendi’nin hayat hikayesine ilişkin elde ettiğimiz bilgileri takdim etmektir. İkinci hedef ise "Usûl-i Muhakemenin Tarihçesi” başlıklı risale metninin çeviriyazısını ve değerlendirmesini yapmaktır.
Keywords : İslam muhakeme hukuku, İsmail Semʻî, yargılama usulü, yargılama tarihi, Osmanlı yargı sistemi.