Frege’nin Psikolojizm Karşıtlığı ve Bunun Mantığın Konusu ile İlişkisi
Authors : Mahmut Sami Özdil
Pages : 267-289
Doi:10.28949/bilimname.1135884
View : 19 | Download : 8
Publication Date : 2022-10-31
Article Type : Research
Abstract :Psikolojizm on sekizinci yüzyılda ortaya çıkan ve insan zihninin tüm ürünlerinin psikolojinin yasalarına göre ortaya çıktığını iddia eden bir yaklaşımdır. Bu sebeple tüm felsefi veya bilimsel kavram ve sorunların öznel psikolojik deneyimlere veya birçok öznede gözlenenden yola çıkarak ulaşılan müşterek unsurlara göre açıklanabileceğini kabul eder. Frege yaşadığı yüzyılda ortaya çıkan Psikolojizmin felsefe ve mantık alanında doğurduğu problemleri fark etmiş ve bu görüşe karşı çıkan düşünürlerden birisi olmuştur. Tespit edebildiğimiz kadarıyla ona göre psikolojist yönelimlerin iki temel sorunu söz konusudur. Bunlardan ilki psikolojinin konusu itibarıyla mantık biliminin alanına giren "doğru” kavramını uygun bir tarzda ele alıp açıklaması mümkün olmaması; ikincisi ise bireylerin zihinsel süreçlerinden yola çıkıyor olması açısından psikolojinin normatif olması ve genel için geçerli kanunlar belirlemesinin mümkün olmamasıdır. Frege, "doğru”nun ne olduğunu sorarak soruşturmasına başlar. Doğrunun gündelik kullanımı bize sorgulanması gereken dört temel nesne vermektedir. Bunların İlki, resim veya resim gibi herhangi bir şeyin temsili olan nesneler; ikincisi, bu resimlerin zihnimizde bulunan temsilleri olarak idealar; üçüncüsü, bunlar arası ilişkilere dair kurduğumuz cümleler ve dördüncüsü, bu cümlelerin anlamı olan düşüncelerdir. Tespit edilen dört şeyden yalnızca düşünceler "doğru”nun uygun kullanımına layıktır. Bu durumda mantıkçının araştırması gereken şey de düşüncelerin doğruluğuna ilişkin kanunlar olmalıdır. Frege, mantığı bireysel tasarımlar olan idealardan dolayısıyla öznel olandan arındırmaya çalışmaktadır. Bu çaba onun mantığı formel bir dil ile ifadelendirme girişimlerinin de temel motivasyonudur. Çünkü günlük dilin psikolojik çağrışımlarından tamamen kurtularak mantık yapmak ona göre son derece zordur. Frege’nin argümanlarının, Platoncu bir zeminin olmasının Frege açısından sorunlar doğurduğu açıktır. Ancak, Frege’nin cevapladığı sorunlar da tüm psikolojist anlayışların çözmesi gereken sorunlardır.Keywords : Mantık, Frege, Psikolojizm, Doğruluk, Mantığın konusu.