Kavlî ve Fiilî Hadisler Arasında Teâruz Problemi ve Çözüm Yolları

Authors : Serdar Murat Gürses

Pages : 325-355

View : 17 | Download : 9

Publication Date : 2022-10-31

Article Type : Research

Abstract :Hadis denilince Hz. Peygamber’in söz, fiil ve takrirleri akla gelmektedir. Fiilin sözden farklı olduğu malumdur. Bu sebeple olsa gerek İslâm âlimleri, Hz. Peygamber’in fiillerini değerlendirirken farklı bir usul geliştirmişlerdir. Ancak bu usulün geliştirilmesi asırları sârî bir durum arz etmiştir. İlk dönem İslâm âlimleri, sahâbeden öğrendikleri prensiplerden hareketle fiilîn beyân için olması gerektiğini şart koşarak, Hz. Peygamber’in cibillî fiillerinin ümmet açısından sorumluluk doğurmadığını ifade etmişlerdir. Onlar, bu şartlara haiz fiilî bir hadisi, kavlî hadis gibi değerlendirmiştir. Müteahhirûn âlimleri ise bu prensipleri daha da geliştirmiş, Hz. Peygamber’in fiillerinin anlaşılması için detaylı bir usul ortaya koymuşlardır. Bu dönemde fiilin teessî için olması, tekrar etmesi ve karineyle desteklenmesi gibi ilave şartlar tespit edilmiştir. Hz. Peygamber’in sözleri arasında çelişki olabildiği gibi sözleri ile fiilleri arasında da çelişki olabilmektedir. Müteahhirûn âlimleri kavil-fiil ihtilafını detaylı bir şekilde incelemiş, ilk dönem âlimlerinin konuyu kendileri gibi değerlendirdiğini iddia etmişlerdir. Ancak yapılan bu araştırmada kavlî ve fiilî hadisler arasındaki çelişkiyi giderme hususunda ilk dönem ile müteahhirun alimleri arasında farklılıklar olduğu tespit edilmiştir. Örneğin ilk dönem alimleri, Hz. Peygamber’e has olmayan ve beyân için olan fiilleri, kavlî hadis gibi değerlendirmiştir. Bu sebeple onlar, kavil ve fiil ihtilafını, iki hadisin ihtilafından farklı olarak görmemiştir. 4 asırdan itibaren ise alimler, mezkûr ihtilafı, kavil ve fiil ihtilafına odaklayarak çözmeye çalışmış, bunun sonucu olarak da fiilî hadisin kabulü için temekkün, terâhî gibi yeni şartlar geliştirmişlerdir.
Keywords : Hadis, Fiil, İhtilaf, Mutekaddimûn, Müteahhirûn