Hanefilerde Rumuz Gelenegi ve Kullanılışı

Authors : Ilyas Kaplan

Pages : 799-830

Doi:10.28949/bilimname.1063221

View : 13 | Download : 7

Publication Date : 2022-04-30

Article Type : Research

Abstract :Hanefi mezhebi kaynaklarının bize ulaşmasında İmam Muhammed ve Ebû Yusuf öne çıkmaktadır. İmam Muhammed ve sonraki alimlerin eserleri uzun ve tafsilatlı idi. Sonra bu eserleri ihtisar etmek için yeni metinler ve fetva kitapları yazıldı. Metinlerin ve fetva kitaplarında fakih isimleri veya eser isimlerini kısaltmak için rumuzlar kullanılmıştır. Rumuzlarla ilişkili olarak karşımıza kısaltmalar ve naht kelimeleri de çıkmaktadır. Rumuzları klasik eserlerde görmek mümkündür. Kısaltmalar ise günümüzde sıklıkla görülmektedir. Rumuz geleneği sadece Hanefîlerde değil diğer mezhep literatüründe de devam ettirilmiştir. Biz bu araştırmayı sadece Hanefî mezhebindeki fıkıh kitaplarıyla sınırlandırdık. Tespitimize göre Hanefî mezhebinde rumuzları ilk kullanan fakih el-Hidâye adlı eseriyle tanınan Burhânüddîn Alî b. Ebî Bekr b. Abdilcelîl el-Fergânî el-Mergînânî’dir. Rumuz kullanan son Hanefî fakihi ise Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdilazîz el-Hüseynî ed-Dımaşkî’dir. Rumuz kullanan fakihler, rumuzları kullanma sebeplerini hangi anlamlarda kullandıklarını eserlerinin başlarında anlatmaktadırlar. Eserlerde rumuz kullanılmasının çeşitli sebepleri vardır. Bazıları mezhep imamlarını, bazıları kitap isimleri ve bazıları da fakih isimlerini rumuz kullanarak eserlerini kaleme almışlardır. Mergînânî, Kitabu’t-Tecnîs ve’l-mezîd eserinde fetva kitap isimlerini, İbnü’s-Sââtî, Mecmau’l-bahreyn ve mülteka’n-neyyireyn isimli eserinde imamların isimlerini ve İbn Âbidîn’in Reddü’l-muhtâr ale’d-Dürri’l-muhtâr isimli eserinde kitap isimleri için rumuz kullanmıştır. Rumuz kullanmanın en önemli sebebi kısaltma, istinsah yoluyla eser ve müellif hakkındaki bilgileri söz konusu eserin okuyucularına aktarılmasıdır. Bu işlem onlara istinsah konusunda ve kullanılan kâğıttan tasarruf konusunda kolaylık sağlamaktadır. Tespit edebildiğimiz kadarı ile rumuz kullanan bazı fakihler kullandıkları rumuz sayısında aşırıya gitmişler, bazıları ise sayısı onu geçmeyecek kadar az rumuz kullanmışlardır. Bu, bir çeşit metin içi atıf gibi kullanılmaktadır. Günümüzde de akademik çevreler tarafından kısaltmalar kullanılmaktadır.
Keywords : Fıkıh, Mezhep, Hanefi, Kitap, Rumuz, Gelenek