Dîvân-ı Hikmet’te "Yetim" İmgesinin Göstergebilimsel Açıdan İncelenmesi

Authors : Hasan Tutar

Pages : 547-573

Doi:10.28949/bilimname.1059101

View : 16 | Download : 11

Publication Date : 2022-04-30

Article Type : Research

Abstract :Türk kültürünün taşıyıcı sütunlarından olan Yesevî’nin Dîvan-ı Hikmet adlı eserinin yol göstericiliğinde, yetimleri başkasına muhtaç etmemek için Türkler kurdukları devletlerde yetimlerle ilgili birçok kurum ihdas etmiş ve bunları aile ocağı gibi korumuştur. Bu ocakların kurulmasında Hoca Ahmed Yesevî’nin Dîvân-ı Hikmet adlı eserinin ve onun icraatlerinin büyük bir payı vardır. Yesevî ve eserinin önemi, Türkistan’ın bozkırlarından insanlığa yön veren evrensel bir hüviyete sahip olmasından kaynaklanmaktadır. Türklerin dinî-tasavvufî hayatlarını derinden etkileyen Yesevî, tasavvuf gibi deruni boyutu olan bir anlayışı inşa ederken, dünyada olup-bitenlere bigâne kalmamıştır. Dîvân-ı Hikmet’te Yesevî, yetim veya öksüz kalmış birinin fiziksel ve psikolojik/manevi ihtiyaçlara ilişkin sorumluluğun toplum fertlerine düşen önemli bir sorumluluk olarak görür. Yesevî yetim imgesini ele alırken üzerinde durduğu temel husus, yetimin anneyi ve babayı kaybetmesinden kaynaklanan sorunlara ilişkin değil, aksine yetime karşı toplumun sorumluluk bilincinin inşa edilmesidir. Bu araştırmanın temel amacı, Ahmed Yesevî’nin Dîvân-ı Hikmet adlı eserinde onun sosyal sorumluluk ve insani duyarlılığının bir göstergesi olan "yetim” imgesini göstergebilimsel açıdan incelemektir. Araştırmada Dîvân-ı Hikmet’te "yetim” imgesi bağlamı ile birlikte göstergebilimsel açıdan çözümlenmiştir. Araştırma sonuçları, Ahmed Yesevî’nin yetim olgusuna özel bir önem atfettiği, aslında yetimler ve garipler üzerinden anlattığı olgunun, toplumsal dayanışma yoluyla ortadan kaldırılabileceği yönündedir. Bir vizyon ve misyon insanı olan Yesevî’nin yetim imgesine ilişkin beyan ve imaları, korunmaya muhtaç olanlara yardım etmeyen bir toplumun büyük bir medeniyet inşa edemeyeceğine ilişkin uyarılar içerir.
Keywords : Türk Kültürü, Din Sosyolojisi, Ahmed Yesevî, Dîvân-ı Hikmet, Yetim İmgesi