The Thought of Muslim Philosophers in the Classical Period about Practical Arts

Authors : Ahmet Kamil Cihan

Pages : 69-89

Doi:10.28949/bilimname.1023347

View : 19 | Download : 11

Publication Date : 2021-12-31

Article Type : Research

Abstract :Bu yazıda Farabi ve İhvan-ı Safa’dan hareketle pratik sanatlara dönük bazı düşünceler incelenmiştir. Farabi sanatları teorik ve pratik olarak ikiye ayırır. Pratik sanatlar hayat için faydalı şeylere ulaşma amacını güden sanatlardır. Bu sanatlar, pratik aklın maharet ortaya koyan (mihenî) yönüyle ilgilidir. Farabi için sanatlar, zaruri ihtiyaçlardan doğmuş olmakla birlikte insanın mutluluğuna katkısı vardır. Zira Farabi için insanın gayesi mutluluktur. Buna ulaşmada teorik, fikri, ahlaki ve sanatsal erdemlerin kazanılması şarttır. Bir toplumun mutlu olması da bu erdemlerin o toplumda yerleşmiş olmasına bağlıdır. Erdemli bir toplumun çeşitli sınıflardan oluştuğunu düşünen Farabi, toplumun tamamının tek bir iş sahibi olması gerektiğini belirtmiştir. Meslek ve sanattaki uzmanlığa dikkat çeken Farabi, güncel bilgilerle yetkinliğini sürdüren sanatkârın seçkin sayılacağını belirtir. İhvan-ı Safa ise sanatı maddeye biçim vermek olarak değerlendirir. Biçim verme olması itibariyle sanat, Allah’ı taklit etmek anlamına da gelir. Çünkü sanatkâr da bir maddeye zihnindeki biçim vermekle Yaratıcıyı taklit etmektedir. Burası sanattaki ustalığın metafizik temeli olarak görülebilir. Zaruri ihtiyaçlar insanı sanat edinmeye zorlar ki, bu görüş, pratik sanatın varoluş amacını fayda olarak takdim eder. Faydalanmak için sanatın konusu olan cismi bilmeye ve alabileceği şekilleri öğrenmeye ihtiyaç vardır. Dolayısıyla sanat zaruri olarak insanı bilgiye sevk eder. Bu nedenle sanat bir bakımdan Allah’a yaklaşma yoludur. Her iki düşünür de sanatın zaruretten kaynaklandığını, bir ihtiyacın karşılanmasına dönük olduğunu ifade etse de nihai olarak insanın kemale ermesine vesile olduğu kanaatindedir. Sanatkârın taşıdığı ilmi ve ahlaki erdemlerle bu dünyada üstün sınıfa mensup olduğu, ahirette de mutlu kimselerden olacağı ifade edilerek sanatın gaye ve hedefi hakkındaki metafizik boyut ihmal edilmemiştir.
Keywords : Farabi, İhvan-ı Safa, Pratik Sanatlar, Ahilik, Zanaat