Hans Mol’a göre kutsallaşma mekanizmaları ve kimlik üzerine etkileri: menzil tarikatı örneği

Authors : Ömer Faruk Darende, Abdulvahap Taştan

Pages : 49-82

Doi:10.28949/bilimname.878296

View : 27 | Download : 14

Publication Date : 2021-04-30

Article Type : Research

Abstract :Birey doğduğu andan itibaren süreklilik gösteren değişime maruz kalır ki bu durum her türlü topluluk için de farklı derecelerde söz konusudur. Değişimin etkileri ile birlikte hem bireyin hem de bireyin içinde bulunduğu topluluk ve toplumun kimliği oluşmaktadır. Bireysel ve toplumsal kimliğin oluşumunda ve korunmasında birçok değer arasında din önemli bir yer işgal etmektedir. Din-kimlik etkileşimini ele alan kuramlar arasında Hans Mol’un kimlik kuramı din temelli toplulukları inceleme noktasında en önemli kuramlar arasında bulunmaktadır. Buradan hareketle, bu çalışmada, bir sufi tarikatı olan Menzil Nakşiliğinin kimlik oluşumu Mol’un kimlik kuramı bağlamında ele alınmıştır. Mol’a göre, kimliğin kutsallaşması olan din, kutsallaşma sürecinde işlevselliği gözlemlenen dört mekanizma ile dinî değerlerin galebe çaldığı bir kimliğin oluşumuna doğrudan katkı sağlamış olmaktadır. Nesnelleşme, ritüel, bağlılık ve mit olarak adlandırılan bu mekanizmalar kimlik oluşumunun yapı taşlarıdır. Dolayısıyla din, mitleri, ritüelleri ve duygu temelli bağlılıkları, istikrarlı bir kimlik duygusu sağlayan her şeyi güçlendiren aşkın bir dünya görüşüne sığdırabilir. Bununla birlikte, modernleşme ile görülen değişimden en çok etkilenen kurumlar arasında yer alan din ile ilgili birçok teori üretilirken, dinin toplumsal öneminin azalacağı yönündeki varsayımı ile sekülerleşme teorisi en çok tartışılanlar arasında yer almaktadır. Türkiye merkez olmak üzere birçok farklı ülkede müntesibi bulunan Menzil Tarikatının mevcut kimliklerini edinme sürecinde, var olduğu düşüncesinden hareketle kutsallaşma mekanizmalarının belirlenmesi ve meydana gelen kimliğin yorumlanması bu çalışmanın temel konusudur. Sonuç itibarıyla, belirli bir örneklem grubuyla görüşme tekniği ve katılım yöntemi uygulanan bu çalışmada, tasavvufî değerlerle oluşan Menzil kimliğinin aynı zamanda seküler bir kimlikle de belli bir oranda bütünleşme ve uyumluluk sağladığı gözlemlenmiştir.
Keywords : Din sosyolojisi, kimlik, kutsal, kutsallaşma mekanizmaları, Menzil Tarikatı