الكتابة الحجازية للمصحف الشريف في صدر الإسلام

Authors : Ziyad Alrawashdeh, Khadeejeh Alrawashdeh

Pages : 611-639

Doi:10.28949/bilimname.857656

View : 23 | Download : 17

Publication Date : 2021-04-30

Article Type : Research

Abstract :Arap Yarımadası çevresinde bulunan Arap hattının tarihi ve gelişiminin aşamalarını şu şekilde değerlendirmek mümkündür: İlk olarak Ḥicaz'da (Mekke-i Mükerreme ve Medine-i Münevvere) Kur’ân-ı Kerim'in yazıldığı Arap hattının incelenmesi üzerinedir. Bu aşama, bizi İslam'ın erken dönemlerine Kur’ân-ı Kerim'in yazılma tarihini incelemeye götürür. Şöyle ki; Kur’ân-ı Kerim hattı iki aşamaya şahit olmuştur: Birincisi, Hz. Peygamber (s.a.v) zamanındaki yazma aşaması ve ikinci olarak da Râşid halîfeler döneminde gerçekleşen toplama ve çoğaltma sürecidir. Vahiy aşamasına gelince, Hz. Peygamber (s.a.v) vaḥyi yazmak için okuma ve yazma konusunda en yetenekli sahâbîleri seçmiştir. Ancak üzerinde durulması gereken önemli bir konu ise, Hz. Ebû Bekir ve Hz. Osman döneminde Kuran’ın toplanıp çoğaltılmasından önce Hz. Peygamber zamanında harflerin ve sahifelerin hususiyetlerinin tespiti üzerinedir. Bu araştırma mezkûr konuyu araştırmayı hedeflemektedir. Çalışma aynı zamanda şu soruları da cevaplamaya çalışmaktadır: Kur'ân-ı Kerim'in yazıldığı Kufi yazı türünden önce herhangi bir yazı türü var mıydı? Kuran-ı Kerim’in Mekke'deki yazma özellikleri ile Medine'deki yazma özellikleri aynı mıydı, Kur'ân-ı Kerim'in iki hat ile (Ḥicazî ve Kûfî) yazılmasının ayırt edici özellikleri ve meziyetleri nelerdir? Erken dönem Mushaf konusunu ele alan en önemli kaynaklar, referanslar ve araştırmalara nazaran, Müslüman âlimlerin tarih boyunca bu meseleye ayrıca ilgi gösterdiklerini ve bu mesele hakkında çeşitli yazılar yazdıkları görülmektedir.Fakat ilk dönemlerde yazılanların büyük bir kısmının kaybolduğunu ve geriye kalanların ise hicrî üçüncü yüzyıldan sonraya ait olduğuna şahit olmaktayız.Müstakil olmaksızın Kur'ân-ı Kerim resmini(formunu) ele alan en önemli kaynaklar arasında şunlar bulunmaktadır: İbnü’n-Nedîm’in (ö.384/994) "el-Fihrist”i; Ebu Hayyân et-Tevhîdî’nin (ö. 414/1023) "Risâletûn fi ʿilmi’l-kitâbe”adlı eserlerdir. Kur'ân’ınşekil açısından tarihi sürecini ele alan kaynaklar arasında ise;Ebû’l-Abbâs el-Mehdevî’nin (ö. 440/1048) "Hicâ’ûmeṣâḥifi’-emṣâr”, İbnMuâz el-Cühenî’nin (ö.442/1050"el-Bedîʿ”, Ebû Amred-Dânî’nin (ö.444/1052) "el-MuḲnîʿ fî mʿarifeti mersûmi meṣâḥifiehli’l-emṣâr”, Kirmânî’nin (ö.500/1106) "Ḫaṭṭu’l-mâḥif”, Şâtıbî‘nin (ö.590/1194) "Ἁḳῑletüetrâbi’l-Ḳaṣâid”, Yûsufel-Kâydî el-Hârizmî’nin (ö.618/1221) "Hicâ’l-meṣâḥîf”, ve Ḫarrâz’ın (ö.718/1318) "Mevridü’ẓ-ẓam’ân fi resmi aḥrûfi’l-Ḳur’ân” bulunmaktadır. Ayrıca günümüzde de birtakım çalışmalar bulunmaktadır. Bu araştırmalar, İslam’ın değişik alanlarında ve Kur’ân ilimlerinde mütehassıs kişiler tarafından yapılmıştır. Bu alanda çalışanların en önemlileri arasında yer alan Prof. Dr. Tayyar Altıkulaç, Hz. Osman’a nispet edilen Mushaf-ı Şerif nüshalarının tahkiki ve neşrinde ciddi bir şekilde yoğunlaşmıştır. Topkapı Sarayı Müzesi nüshası, Ṣan ̒a nüshası, Türk ve İslam Eserleri Müzesi nüshası, el-Meşhedü’l Hüseynî nüshası, ilaveten Hz. Ali’ye nispet edilen Tahran nüshası başlıca eserleridir. Yine muasır uzmanlardan Prof. Dr. Ganim Kuduri el-Hamd bütün çalışmalarında ve araştırmalarında bu alana yoğunlaşmıştır. ʿUlûmü’l-Kur’ân beyne’lmeṣâdiri ve’l-meṣâḥîf” ve "meṣâhîf-i maḫtūṭe” kitapları bu alandaki en önemli eserlerindendir. 
Keywords : Mushaf-ı Şerif, Mekkî hattı, Vahiy Kâtibi, Medenî hattı, İbnü’n-Nedîm