Müctehidlerin tabakaları hakkında bir inceleme

Authors : Fatih Çinar

Pages : 577-609

Doi:10.28949/bilimname.844664

View : 18 | Download : 22

Publication Date : 2021-04-30

Article Type : Research

Abstract :Bu makalede, müctehidlerin tabakaları hakkındaki tasnifler tespit edilerek onlar üzerinde bazı değerlendirmeler yapılmıştır. Ülkemizde konuya ilişkin yapılan kimi çalışmalarda genellikle Hanefîlerin tasnifi esas alınmıştır. Bazen Şâfiî fakihlerin tasnifine değinildiği de olmuştur. Ancak Mâlikî ve Hanbelî fakihlerin tasniflerine hiç temas edilmemiştir. Bu sebeple biz, çalışmamızda dört mezhebe göre müctehidlerin mertebelerini inceledik. Fakihler genellikle mezhep imamlarından başlamak üzere mukallidlere doğru sıralanmış ve bu sıralamada değişen sayıda tabaka tayin edilmiştir. Söz konusu tabakaların aşamaları iki ile yedi arasında değişmektedir. Pek çok açıdan değerli olan bu tasnifler çeşitli kusurlar ihtiva etmektedir. Tabakaların hazırlanması ve her bir mertebeyi temsil ettiği düşünülen fakihlerin seçilmesinde yeterince titiz davranılmaması bu kusurlara örnek verilebilir. Bu tabakalarda ittifakla ilk sırada mezhep imamları yer almıştır. Mezhep imamları, mutlak müctehid, mutlak müstakil müctehid ve dinde müctehid gibi vasıflarla ifade edilmiştir. Âlimlerin çoğunluğu, bu fakihlerin hiçbir âlimi taklid etmediği fikrinde birleşmiştir. Bu âlimlere göre müctehidler devri mezhep imamlarıyla son bulmuştur. Hanbelîlerin de dâhil olduğu bir kısım âlim, müctehidlerin her devirde bulunabileceği görüşünü savunmuştur. İkinci sırada yer alan fakihler, mezhepte müctehid, mutlak müntesip müctehid vb. kavramlarla nitelenmiştir. Bu fakihler hakkındaki temel tartışma, onların müstakil müctehid olup olmadığı noktasına odaklanmıştır. Bütün müctehid tabakaları için belirli bir ilmî müktesebat şart kılınmıştır. Son sırada zikredilen mukallidlerin fetva vermesi uygun görülmemiştir.
Keywords : İslam Hukuku, Mezhep, İctihad, Müctehid, Mertebe, Tasnif