Abbâsî halîfesi Mu‘tasım-Billâh döneminde (218-227/833-842) saraydaki bilimsel faaliyetler

Authors : Samet Şenel, Levent Öztürk

Pages : 491-519

Doi:10.28949/bilimname.844242

View : 26 | Download : 18

Publication Date : 2021-04-30

Article Type : Research

Abstract :İlk İslâm fetihleriyle beraber Müslümanlar geniş bir coğrafyayı hâkimiyeti altına almış ve bu coğrafyada yer alan antik dünyanın öğrenim merkezlerinin de efendileri olmuşlardır. Bu eğitim merkezlerinde ilk dört halife (632-661) ve Emevîler döneminde (661-750) ilmî faaliyetler artmaya başlamış, Abbâsîler dönemindeyse (750-1258) bilimsel faaliyetler hız kazanmış, çeviri ve telif çalışmaları yoğun bir şekilde sürdürülmüştür. Mansûr (754-775) ve torunu Hârûnürreşîd’in halifeliği (786-809) döneminde sarayda bilimsel faaliyetlere ilgi yoğunluk kazanmış, Me’mûn dönemiyle de (813-833) zirveye ulaşmıştır. Çeviri ve telif faaliyetleri özellikle Me’mûn dönemiyle beraber geniş kesimlere erişmiştir. Onun vefatından sonra halife olan Mu‘tasım’ın (833-842) bu faaliyeti ne şekilde etkilediği meselesi modern literatürde yeterince incelenmemiştir. Çalışmamızda Mu‘tasım döneminde saraydaki bilimsel faaliyetin, Hârûnürreşîd ve Me’mûn dönemindeki gibi halife tarafından desteklenip desteklenmediği sorunu araştırılmıştır. Bu dönemde çeviri faaliyeti için önemli bir mesele olan Ammûriye’nin fethi ve burada ele geçirilen eserlerin kimler tarafından çevrildiği hususu da aydınlatılmaya çalışılmıştır. Mu‘tasım döneminde saraydaki bilimsel faaliyetlerin hangi gruplar tarafından desteklendiği sorunu araştırılmış, bu grupların ne tür bilimsel faaliyetlere önderlik ettikleri izah edilmiştir. Son olarak Hârûnürreşîd ve Me’mûn döneminde saray içerisinde bilimsel faaliyetler hususunda önemli bir kurum addedilen Beytülhikme’nin mevcut olup olmadığı hususu tavzih edilmiştir.
Keywords : İslam Tarihi, Abbâsîler, Mu'tasım, Tercüme Faaliyetleri, Beytülhikme