Üç kavram, tek terim ve bir öneri: Kur’ân’ın cem‘i

Authors : Hüseyin Oral

Pages : 287-315

Doi:10.28949/bilimname.758121

View : 18 | Download : 11

Publication Date : 2020-11-30

Article Type : Research

Abstract :Bu makalenin amacı, Kur’ân’ın cem‘i teriminin Türkçe karşılıklarındaki karmaşaya dikkat çekmek ve bu probleme çözüm olabilecek bir öneride bulunmaktır. Bugün Türkçe tefsir literatüründe, Kur’ân’ın cem‘i terimi sadece Hz. Ebû Bekir döneminde gerçekleştirilen faaliyete hasredilmiştir. Halbuki klasik eserlerde Kur’ân’ın iki ya da üç kez cem‘ edildiği belirtilmektedir. Bununla birlikte -âlimlerin görüş ve açıklamaları da dikkate alındığında- bu terimin, üç farklı kavrama delalet edecek şekilde kullanılması daha uygun gözükmektedir.  Kur’ân’ın Cem‘i teriminin delalet ettiği ilk olay, ayetlerin -Peygamberimizin talimatıyla- sure içlerindeki muayyen yerlerine yerleştirilmesidir. Rivayetler göz önüne alındığında bu olay iki şekilde gerçekleşmiştir: Ya ayetler indirildiği esnada Peygamberimiz tarafından ilgili surelerdeki yerlerine yazdırılmış ya da şartlardan dolayı indirildiği anda farklı malzemeler üzerine kaydedilen ayetler daha sonra sureleri oluşturacak şekilde başka bir malzemede bir araya getirilmiştir. Kur’ân’ın cem‘iyle kastedilen ikinci olay Hz. Ebû Bekir’in hilafetinde dağınık halde duran Kur’ân parçalarının iki kapak arasında bir araya getirilmesidir. Üçüncü cem‘in ifade ettiği olay ise Hz. Osman döneminde -kıraatte ciddi ihtilafların baş göstermesi sebebiyle- Kur’ân’ın okunuş ve yazılış itibariyle tek harfe indirilmesidir.  Türkçe çalışmalarda cem‘ teriminin ifade ettiği bu üç kavramı karşılayacak, üzerinde uzlaşılmış bir lafız bulunmamaktadır. Genel olarak her bir cem‘, "toplama”, "derleme”, "bir araya getirme”, "istinsah”, "çoğaltma” gibi pek çok farklı lafızla karşılanmaktadır. Bunların hiçbiri üç kavramı birden karşılayamamaktadır. Bazıları ise delalet ettiği tek bir kavramı karşılama hususunda dahi yetersiz kalabilmektedir. Dolayısıyla bu makalede her üç cem‘e de tekabül edebilecek bir Türkçe lafız önerisinde bulunulacaktır.
Keywords : Tefsir, Kur’ân, Cem‘, Toplanma, İstinsah