Türk İslâm Edebiyatının Muhteva Kaynakları: Şeyh Gâlib Örneği

Authors : Reyhan Keleş

Pages : 443-484

Doi:10.28949/bilimname.673704

View : 18 | Download : 21

Publication Date : 2020-05-15

Article Type : Research

Abstract :İslâmî Türk edebiyatının temsilcilerinden şair ve nasirlerin düşüncelerini ifade ederken beslendikleri, istifade ettikleri muhteva kaynakları vardır. Bazen düşünceyi kuvvetlendirmek için bazen de ifadeyi süslemek için başvurulan kaynakların neler olduğu ve bu kaynakların bir tasnifinin yapılıp yapılmadığı şimdiye kadar yapılan çalışmalarda ayrıntılı olmamakla beraber ele alınmış ve incelenmiştir. Genel manada kaynakların neler olduğu incelendiğinde bunların daha çok din merkezli olduğu yani dinî kaynaklar olduğu görülmüştür. Ancak bir kaynağa dinî denildiğinde bunun aksi olan din dışı kavramı ortaya çıkmaktadır ki kanaatimize göre bu tabir problem arz etmektedir. Nitekim din dışı denilecek olan bir kaynağın da aslında dinden tamamen uzak olmadığı dikkatli incelendiğinde anlaşılacaktır. Bu çalışmada din dışı ayrımına gitmeden genel olarak muhteva kaynaklarından olan dinî kaynaklar ifadesi kullanılacak ve bu kaynaklar da kendi arasında doğrudan dinî muhtevalı kaynaklar (Kur’ân-ı Kerim, Hadis-i Şerif, Peygamber kıssaları ve mucizeler, siyer ve İslâm tarihi, tefsir, fıkıh, kelâm, tasavvuf ve tasavvufî şahsiyetler) ve dolaylı olarak dinî muhtevalı kaynaklar (çağın ilimleri, tarihî ve efsanevî şahsiyetler, kültür ve dil) olmak üzere iki başlık altında değerlendirilecektir. Her iki konunun tek bir makalede incelenmesi makale boyutunu aşacağından bu çalışmada örnek olarak seçtiğimiz Şeyh Gâlib Divanı özelinde doğrudan dinî kaynaklara şairin nasıl yer verdiği tespit edilmeye çalışılacak ve Şeyh Gâlib’in, Divan’ını tertip ederken hangi muhteva kaynaklarından beslendiği de ortaya konulmuş olacaktır.
Keywords : Türk İslâm edebiyatı, muhteva kaynakları, dini kaynaklar, Şeyh Gâlib, Divan, Şiir