Dini Başa Çıkma Ve Sabır Bağlamında İnsan Tipleri: Nitel Bir Araştırma

Authors : Asım Yapici, Süleyman Doğanay

Pages : 105-135

Doi:10.28949/bilimname.634717

View : 17 | Download : 9

Publication Date : 2019-12-31

Article Type : Research

Abstract :Dinî başa çıkma yöntemlerinden biri olan sabır, aniden şekillenen bir tutumdan ziyade bir süreçtir. Bu süreçte kaybettiğinin yasını tutan birey kendisine özgü bir şekilde bilişsel, duyusal, duygusal ve davranışsal haller yaşayabilir. Zira biyo-psiko-sosyal bir varlık şeklinde tanımlanan insan, maruz kaldığı dramatik ve travmatik hadiselere farklı tepkiler verebilir. Bu çalışma, bireyin hayatın zorluklarıyla başa çıkma sürecinde nasıl bir tutum takındığı sorusuna cevap aramaktadır. Amacı ise dinî başa çıkma ve sabır bağlamında ortaya çıkan insan tiplerini belirlemektir. Nitel bir desene sahip olan bu çalışmada veriler, amaçlı örneklem tekniği kapsamında yarı yapılandırılmış mülakat ve katılımlı gözlem yoluyla elde edilmiştir. Bu kapsamda doğrudan travmatik yaşantılara maruz kalan bireylerle görüşülmüştür. Veriler çözümlenirken betimsel analiz ve içerik analizi tekniklerinden faydalanılmıştır. Betimsel analiz tekniğinde bireylerin psikolojk yaşantıları uzun alıntılarla çözümlenmeye çalışılmış, içerik analizinde ise ortak temalardan hareketle tiplemelere ulaşmak amaçlanmıştır. Bu arada çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden "gömülü teori” yaklaşımına uygun bir hareket tarzı benimsenmiştir. Böylece başa çıkma sürecinde devreye giren kültürel öznelliklerle evrensellik, diğer bir deyişle yerellik ile evrensellik arasında nasıl bir ilişki olduğu sorgulanmıştır. Ulaşılan bulgulara göre dramatik ve travmatik hadiseler karşısında insanlar "Şaşkın”, "Kaygılı”, "Öfkeli”, "Suskun” ve "Teslimiyetçi” tutumlar göstermiştir. Araştırma sonuçlarından anlaşıldığı üzere insanlar bu halleri sıralı bir şekilde ve tedricen yaşamamaktadır. Esasen burada bahsi geçen her tip kendine özgü tek bir tutuma işaret etmektedir. Diğer bir ifadeyle hayatın öngörülemeyen getirileriyle karşılaşan insanlar bu hallerden herhangi birine belli bir sıra veya silsile gözetmeksizin geçebilir. Bu tiplerin bireyin yine kendine has bilinci, algısı ve duygusal yapısıyla ilgili olduğu düşünülmektedir. Bu tutumlar aynı zamanda hayatın zorlukları karşısında tezahür eden insan tipleri olarak kavramlaştırılabilir. Bu noktada ulaşılan insan tiplerinin kültürel öznelliği yansıttığı söylenebilir. Aynı konuda, farklı örneklemlerde yapılacak nitel çalışmalarla bu araştırmadan elde edilen sonuçlar karşılaştırılabilir. Böylece Müslüman Türk kültürüne özgü başa çıkma modelleri geliştirilebilir.
Keywords : Din Psikolojisi, Başa Çıkma, sabır, yas, insan tipleri