Pro-Sosyal Davranışlarda Diğerkâmlığın (Özgecilik) Tanımı Ve Konumu

Authors : Sevde Düzgüner

Pages : 351-373

Doi:10.28949/bilimname.595847

View : 19 | Download : 8

Publication Date : 2019-12-31

Article Type : Research

Abstract :İnsanın duygu, düşünce ve davranışlarını inceleyen psikoloji, insanın pro-sosyal davranışlarını (olumlu sosyal davranış) da çeşitli açılardan araştırmaktadır. En genel haliyle karşılık beklemeden yardım etme davranışı olarak tanımlanan diğerkâmlık (özgecilik) da bu literatürde önemli bir yere sahiptir. Söz konusu literatür incelendiğinde, diğerkâmlık ile yardım davranışı, fedakârlık, îsâr gibi farklı davranış türlerini birbirinin yerine kullanıldığı görülür. Dahası İngilizce literatürde "altruism” olan kavramın, Türkçe literatüre "diğerkamlık”, "özgecilik”, "elseverlik”, "altürizm” gibi kavramların yanı sıra "fedakarlık” "isar” gibi yakın kavramlar şeklinde çevrildiği tespit edilmiştir. Bu durum da literatürde bir kavram karmaşasına neden olmuştur. Oysa psikolojinin; teori, araştırma ve uygulama alanlarının sağlam temellere oturması için kavramların sınır ve konumlarının net olarak çizilmesi önemlidir. Bu nedenle makale, pro-sosyal davranışlar özelinde diğerkâmlığın tanımını yapmayı ve konumunu belirlemeyi amaçlamaktadır. Makalede, pro-sosyal davranışlar hakkındaki bilgilere değinilerek diğerkâmlığın tanımlarına yer verilmiştir. Diğer pro-sosyal davranışlar arasında diğerkâmlığın yerini belirlemek için birbirine yakın kavramların arasındaki nüanslara dikkat çekilerek diğerkâmlığın kavram haritası çıkarılmıştır. Buna dayanarak diğerkâmlığın net bir tanımı yapılmıştır. Bu noktada pro-sosyal davranışın bir şemsiye kavram olduğu, yardım etme davranışının onun altında yer aldığı, diğerkamlığın da bir tür yardım etme davranışı olduğu, îsârın ise diğerkamlığın daha spesifik hali olduğu ortaya konmuştur. Ardından diğer pro-sosyal davranışların tanımlanmasında dikkat edilmesi gereken kriterler belirlenmiştir. Makale, pro-sosyal davranışları tanımlarken kullanılabilecek bu kriterleri içeren bir tanım cetveli sunmaktadır. Bu cetvel, pro-sosyal davranış, yardım etme davranışı, işbirliği, sosyal sorumluluk, fedakârlık, özveri, diğerkâmlık ve îsâr kavramlarını içermektedir.
Keywords : Pro-sosyal Davranış, Olumlu Sosyal Davranış, Yardım Etme, Diğerkamlık, İsar, Özgecilik