Cessâs’ın Şâfiî’nin Beyân Anlayışına Yönelik Eleştirileri

Authors : Ebubekir Daşdemir

Pages : 1085-1116

Doi:10.28949/bilimname.536741

View : 14 | Download : 10

Publication Date : 2019-04-30

Article Type : Research

Abstract :Bu makalede, Cessâs’ın İmam Şâfiî’nin beyân anlayışına yönelttiği eleştiriler doğrudan incelenmiş; Cessâs dışında bu teoriye eleştiri getiren âlimlerin düşüncelerine ve bu teoriyi savunanların gerekçelerine de dolaylı olarak temas edilmiştir. Hem İmam Muhammed’in hem de İmam Mâlik’in talebesi olan İmam Şâfiî, dönemindeki mevcut usul anlayışından memnun olmadığından yeni bir usul anlayışı inşa etmiştir. Onun için, usul anlayışını beyân kavramı üzerinden; beyânı da sünnet üzerinden şekillendirdiğini söylemek mümkündür. O, mevcut fıkıh ekollerinin Kur’ân’a değil; haber-i vâhidlerle nakledilen sünnete yaklaşımlarını doğru bulmadığından beyân teorisinde sünnete merkezi bir önem atfetmektedir. Ona göre Kur’ân ve Sünnet ilkten hüküm koymaları bakımından eşit seviyededirler. Şâfiî, beyân sözcüğüne bir tanım getirerek onu bir terim mahiyetinde zikreden ilk kişidir. Tanımlamasının ardından yaptığı taksimde beyânı beşli bir tasnife tabi tutmuştur. Şâfiî bütün beyân türlerini Kur’ân’a irca etmekte ve iyi bir Arapça bilgisine sahip olunup Kur’ân iyi anlaşıldığı takdirde nasların sahih bir şekilde anlaşılacağını savunmaktadır. Hanefî usulcüsü Cessâs, beyân adında bir teori ürettiği için değil; beyânın tanımında ve taksimatında tutarsızlıklar bulunduğu gerekçesiyle Şâfiî’ye eleştiriler yöneltmiştir. Cessâs’a göre onun yaptığı tanım maksadını açık bir şekilde ifade etmediği gibi; beyânın kısımları da tutarsızlıklar barındırmaktadır. Şâfiî gerek Cessâs tarafından gerekse başka alimler tarafından icmâı beyânın kısımları arasında zikretmediği için de eleştirilmiştir. Cessâs’a göre ictihadın beyânın kısımları arasında zikredilmesindense icmâın zikredilmesi daha uygundur.
Keywords : Fıkıh usulü, Beyân, Şâfiî, er-Risâle, Ebû Bekr b. Dâvûd ez-Zâhiri, Sayrafî, Cessâs