Mâtürîdî'nin Kur'an Yorumuna İlişkin Tercihlerinde Akıl Kriteri

Authors : Süleyman Narol

Pages : 915-951

Doi:10.28949/bilimname.532366

View : 16 | Download : 10

Publication Date : 2019-04-30

Article Type : Research

Abstract :Kur'an yorumunda nakil ile aklı birlikte kullanan Mâtürîdî Ehl-i sünnet kelamının sistemleşmesine katkı sunduğu gibi onun tefsir anlayışına da farklı bir soluk getirmiştir. Mâtürîdî tefsirde nakil ile birlikte aklı dengeli bir şekilde kullanarak, Kur'an'a rasyonel yaklaşımın sembolü olmuş olan Mu'tezile ile nakle sıkı sıkıya bağlı olan selef âlimleri arasında mutedil bir düşünce sistemi inşa etmeyi başarmıştır. Kur'an ayetlerinin yorumuna ilişkin kendi görüşünü birtakım kriterlere göre doğrudan ortaya koyan Mâtürîdî, pek çok ayetin tefsirinde ise kendisinden önceki müfessirlerin yaklaşımlarını aktarıp bunlar arasında tercihte bulunurken ya da ayetin anlamına ilişkin birden fazla ihtimalin söz konusu olduğu durumlarda Kur'an, sünnet, sahabe sözleri, kıraatler, dil ve Arap şiiri gibi kıstaslara göre tercihini belirlemiştir. Mâtürîdî’nin Kur'an yorumları arasında seçim yaparken esas aldığı kriterlerden birisi de akıldır. Müfessir, farklı görüşler/ihtimaller arasında aklı bir kriter olarak kabul ederken Kur'an'ın bütünlüğüne dikkat etmiştir. Kur'an'ın bütünlüğünü esas alma imkânı olmayan yerlerde ise arka planında ait olduğu kelâmî paradigmanın izleri olan yorumlar yaptığı görülmektedir. Mâtürîdînin akli izahlarının gerisinde kelamın temel konularından olan Allah’ın fiilleri, halku ef‘ali’l-‘ibâd, Allah’ın sıfatları, özellikle de, irade ve meşiet meselesi, Peygamberlerin sıfatları ve lütuf vb. meseleler yer almaktadır. Gerek müfessirlerin yorumları arasında tercihte bulunurken, gerekse doğru olması muhtemel anlamlar arasından seçimini yaparken ortaya koyduğu akli gerekçelerinde genel olarak isabetli yaklaşımlar sergileyen Mâtürîdî, bazen de sadece akıl zaviyesinden bakması neticesinde lafızların zahirini ve bağlamını dikkatten kaçırmış ve hatalı tercihlerde bulunmuştur. Bu çalışmada Mâtürîdî‘nin Te’vîlâtü’l-Kur'an’da naklettiği görüşler arasında aklı esas alarak yaptığı tercihlerin arka planı tartışmaya açılarak onun Kur'an yorumuna ilişkin yaptığı yorumlar eleştirel bir bakışla ele alınacaktır.
Keywords : Anahtar kelimeler: Tefsir, te’vîlât, Mâtürîdî, yorum, tercih