Hikmet Ekseninde Nassların Yorumlanma İmkânı ve Sınırları

Authors : Nasi Aslan

Pages : 889-914

Doi:10.28949/bilimname.527058

View : 16 | Download : 10

Publication Date : 2019-04-30

Article Type : Research

Abstract :Alîm olan ve kemal ilmiyle kullarının dinî ve dünyevî maslahatlarını en iyi bilen yüce Allah, hakîm olarak onlarla ilgili koyduğu hükümlerde de en ince hikmeti gözetmiştir. Yüce Allah hikmeti gereği, kullarının maslahatlarını hem maddî hem de manevî; hem bu dünyaya ‘âcile dönük hem de uzun vadeye/ ahirete dönük olarak gözetmiştir. İstikrâ/ tümevarım metoduyla incelendiğinde söz konusu gâî hikmetin Kur’an ve Sünnette yer alan nasslarda da gözetildiği görülür. Nassların sınırlı olayların sınırsız olduğu düşünüldüğünde Müslümanların karşılaştığı yeni meselelerde vahiyle olgu arasında sağlıklı bir bağ kurulabilmesi bu hikmetin gözetilmesiyle mümkündür. İslam Hukuku geleneği içerisinde ilk üç asır hariç diğer zamanlarda nasslarla olgu arasında hikmet eksenli bu bağın kurulduğunu söylemek (bazı müçtehitler istisna edilirse ) güç gözüküyor. Zira naslarla ilgili yapılan yorum ve istidlaller daha çok literal nitelikli olmuştur. Kıyas yolu ile illet benzerliğinden hareketle hükmü nasslarda açıklanmış bir meselenin hükmünü, hükmü bilinmeyen meselelere de tadiye ederek hükmü genişletme şeklindeki bir içtihat yöntemi olan kıyasta, hukuk istikrârının korunması adına hükümler illet üzerine bina edilmiş ve hikmet çoğu zaman göz ardı edilmiştir. Kıyasta ta’lilin neye göre yapılacağı bağlamında illet mi? Hikmet mi? Sorusunda söz konusu edilen hikmet daha dar anlamlıdır. Çünkü burada hikmet kıyas konusu olayın özelinde cereyan eder. Biz araştırmamızda sadece bunu konu edinmiyoruz. Bilakis geniş anlamda yani hükmün konulmasında hedeflenen sonuç ya da korunmak istenen maslahat anlamındaki hikmeti merkeze alıyoruz. Neticede iki hususa cevap arıyoruz 1.Nassların yorumlanmasında gözetilen bu gâi hikmetin sınırları nedir. 2.Doğabilecek sonuçların dikkate alınması anlamında "hikmeti” önceleyen bir gâî yorum geliştirilerek günümüzde ortaya çıkan problemlerin çözümüne katkı sağlamak mümkün mü? Makalede bu sorular somut örnekler üzerinden tartışılmaktadır.
Keywords : İslam Hukuku, Hikmet, Gâi Yorum, Hükümlerin Ta’lîli, Maslahat