"Boşlukların Tanrı’sı" İfadesi ve Kelâmî Açıdan Değerlendirilmesi

Authors : Murat Akin

Pages : 661-684

Doi:10.28949/bilimname.519544

View : 15 | Download : 14

Publication Date : 2019-04-30

Article Type : Research

Abstract :İlk önce teistik teolojide, insanların bilim yoluyla açıklayamadıkları olaylar için "Allah’ın işi” anlamında kullanılan "boşlukların Tanrı’sı” ifadesi, daha sonra farklı anlamlar yüklenerek ateist ve deist düşünce tarafından kullanılmıştır. Kavramı ilk defa kullanan Henry Drummond, bununla evrende açıklanamayan ontolojik veya epistemolojik bilinmezliklerin Tanrı tarafından bilinebileceğini ve doldurulabileceğini varsaymaktaydı. Ancak ateizm, bu ifadenin teizm tarafından Tanrı’nın varlığına dair bir argüman olarak kullanıldığını iddia ederek, bilimin ilerlemesiyle bilinemiyen boşlukların artık bilinebilir duruma geleceğini ve böylelikle zamanla Tanrı’ya ihtiyacın kalmayacağını savunmuştur. Deizmde ise bu ifade Tanrı’nın evreni yaratmasından sonra ona müdahale etmemesi şeklinde resmedilmektedir. Ancak, teistlerin "boşlukların Tanrı’sı” ifadesini Tanrı’nın ispatında kullandıkları bir argüman olarak görülmemektedir. Diğer bir ifade ile inananlar "biz şu meseleyi anlayamadık o halde Tanrı vardır” dememektedirler. Fakat bunun böyle kullanıldığı iddiası, ateistlerin antitez olarak sundukları argümanlarda ve bir Tanrı’nın varlığını kabul edip ancak hayata müdahalesinin olmadığını söyleyen deistlerin katı determinizm düşüncelerinde bulunmaktadır. Teistler bu kavramı Tanrı’nın varlığını ispatta bir argüman olarak kullandılar mı veya kullanıyorlar mı? Ayrıca bilim bazı hususları izah edince Tanrı’ya ihtiyaç kalmaz mı? Deistlerin Tanrı tasavvurunda "boşlukların Tanrı’sı” kavramı kendini nasıl yansıtmaktadır? Tanrı, âlemi yarattıktan sonra ona müdahalede bulunamaz mı? Bu ve benzeri sorulara cevap bulmayı hedeflediğimiz çalışmamızda öncelikle "boşlukların Tanrı’sı” ifadesini ve tarihçesini açıklayacağız. Daha sonra farklı Tanrı tasavvurlarının bu kavrama yükledikleri anlamları ve kelâmî açıdan değerlendirilmesini yapmaya çalışacağız.
Keywords : Kelâm, Boşlukların Tanrı’sı, Ateizm, Deizm, teizm