Hac İbadetinin Bireysel Dinî Yaşayış Üzerindeki Etkileri: Bir Tipleme Denemesi

Authors : Ahmet Rifat Geçioğlu

Pages : 243-287

Doi:10.28949/bilimname.459959

View : 16 | Download : 24

Publication Date : 2019-04-30

Article Type : Research

Abstract :Bu çalışmada hac ibadetinin, bireyin dinî yaşayışı üzerinde ne gibi etkileri olduğu ortaya konmaya çalışılmıştır. Bu amaçla Adana ilinde 27’si kadın, 23’ü erkek toplam 50 hacı ile mülakat gerçekleştirilmiştir. Mülakat soruları hac ibadeti öncesinde, esnasında ve sonrasında yaşanan tecrübelerin bireysel dinî yaşayış üzerindeki etkilerini belirlemeye yönelik olarak hazırlanmıştır. Yapılan mülakatlar neticesinde, hac öncesi, katılımcıları hac ibadetine yönelten temel motivasyon olarak "Allah’ın emrini yerine getirmek” ve "kutsal toprakları görmek” cevapları ön plana çıkmıştır. Hac ibadeti için yapılan hazırlıklara bakıldığında ise katılımcıların ekseriyeti "insanlarla helalleşme” ve "hacla ilgili kitaplar okuma” konularına vurgu yapmıştır. Hac tecrübesine yönelik bulgulara bakıldığında, haccın bireye ölümü ve ölüm ötesini hatırlattığı, günahlardan arınma bağlamında tövbeye yönelten bir ibadet olarak düşünüldüğü tespit edilmiştir. Hacılar en çok tavaf ve Arafat Vakfesi’nden etkilendiklerini belirtmişlerdir. Hac esnasında hacıların birtakım dinî tecrübeler (Allah’a yaklaşma, ölüm ve ölüm sonrası hayatı düşünme, tövbe etme, günahların bağışlandığını hissetme, dünya hayatı ve maddiyattan sıyrılma vb.) yaşadıkları anlaşılmıştır. Dolayısıyla hac ibadeti, bizatihi kendi bünyesinde bulundurduğu birtakım özellikler (kutsal zaman, kutsal mekân, semboller, ritüeller, kalabalıklar, yalnızca ibadet için ayrılmış zaman vb.) sebebiyle, bireyi dinî tecrübeye yönlendirmekte ya da bireyin dinî tecrübe yaşamasını kolaylaştırmaktadır. Hac sonrası bulgulara göre ise bireylerin hacdan sonraki dinî yaşayışında birtakım değişiklikler olduğu, "içten içe” bir dinî değişim yaşadıkları ve hac dönüşü çevrelerindeki insanların kendilerinden beklentilerinin dinî yaşayışa daha çok dikkat etme yönünde değiştiği görülmüştür. Mülakatlarda verilen cevaplardan hareketle tevbekâr, ölümü ve ölüm ötesini düşünen, kuralcı, münzevi, empatik, çekingen, dindaş (ümmetçi), yakınlaşan ve teslimiyetçi olmak üzere 9 kategoriden oluşan bir hacılık tiplemesi geliştirilmiştir.
Keywords : dinî tecrübe, dinî değişim, Din Psikolojisi, hac, tövbe