İḥyâ’u ʿulûmi’d-Dîn’de Akıl ve Aklîlik

Authors : Emrah Kaya

Pages : 135-164

Doi:10.28949/bilimname.434059

View : 18 | Download : 10

Publication Date : 2018-10-31

Article Type : Research

Abstract :Bilgi; eksiksiz bir tanıma sahip olmasa da felsefe, kelâm ve tasavvufun temel tartışma konularından biridir. Bilginin, duyu organlarınca iletilen verilerin insan aklı tarafından işlenmesiyle ortaya çıktığını iddia edenler olduğu gibi bunlardan tamamen bağımsız bir şekilde kalbe bırakılan bir nur ile oluştuğunu iddia edenler de bulunmaktadır. Kalbe bırakılan nurun insanların çoğunda görülmemesi nedeniyle bilgi edinmede tüm insanların sahip olduğu ortak alet olan aklın konumunu tartışmaya açmak daha önemli görünmektedir. Bu bağlamda İslam düşüncesinde derin etkiye sahip olan Gazzâlî’nin önemli eserlerinden biri olan İḥyâ’da akıl ve aklîlik meselesinin nasıl ele alındığını bu makalede ortaya koymaya çalışıyoruz. Akıl kavramıyla ilişkili olarak ele alınan kalp ve ilim kavramlarının kullanımlarına da değinmek suretiyle Gazzâlî’nin akla yönelik tarafsız, olumlu ve olumsuz tutumunu sırasıyla işlediğimiz bu makalenin amacı genel bir Gazzâlî profili çizmek değil; müstakil olarak mezkûr eserde konuyu nasıl değerlendirdiğini tartışmaktır. Halk ile doğrudan iletişim halinde olan ve halkı irşâd eden kimselere yönelik yazılmış bu eserde insanlığın bilgi edinmede kullanabileceği ortak alet olan akla yönelik tutumun analizi kanaatimizce oldukça önemlidir. Akla farklı bağlamlarda değinen Gazzâlî’nin bu konuda her zaman tutarlı ve objektif olduğunu söylemek ise kolay görünmemektedir.
Keywords : İslam Felsefesi, Gazzâlî, İhyâ’u ulûmi’d-dîn, Akıl, Aklîlik