Divan-I Hümâyûnda Alınan Kararların Şeriyye Sicillerine Yansımalarına Örnekler

Authors : Savaş Yilmaz

Pages : 533-554

Doi:10.28949/bilimname.348099

View : 13 | Download : 11

Publication Date : 2017-10-31

Article Type : Research

Abstract :Normal 0 21 false false false TR X-NONE AR-SA /* Style Definitions */ table.MsoNormalTable {mso-style-name:"Normal Tablo"; mso-tstyle-rowband-size:0; mso-tstyle-colband-size:0; mso-style-noshow:yes; mso-style-priority:99; mso-style-parent:""; mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt; mso-para-margin-top:0cm; mso-para-margin-right:0cm; mso-para-margin-bottom:10.0pt; mso-para-margin-left:0cm; line-height:115%; mso-pagination:widow-orphan; font-size:11.0pt; font-family:"Calibri",sans-serif; mso-ascii-font-family:Calibri; mso-ascii-theme-font:minor-latin; mso-hansi-font-family:Calibri; mso-hansi-theme-font:minor-latin; mso-bidi-font-family:Arial; mso-bidi-theme-font:minor-bidi; mso-fareast-language:EN-US;} Osmanlı Devleti'nde; tebaa, ehl-i şer’ tarafından verilen mahkeme kararları ile ehl-i örfün haksız uygulamalarını, Divan-ı Hümâyûna arz ederek hakkını aramıştır. Bu bağlamda taşrada ehl-i şer’ ve ehl-i örfün herhangi bir konu hakkında verdiği kararların kesin olmadığı gerçeği anlaşılmaktadır. Çünkü haksızlığa uğradığını düşünen tebaa, ehl-i şer' ve ehl-i örfün kararlarını, divana arz edip kararların tashihini ya da ilgasını, deliller sunarak sağlamıştır. Burada Devlet-i Aliyye'nin, taşradaki ehl-i şer' ile ehl-i örfü (devlet memurlarını), tebaanın şikâyetine binaen denetlediği, tebaanın mağdur edilmesine rıza göstermediği anlaşılmaktadır. Asıl belirleyici unsurun ise; tebaanın bilinçli bir şekilde haklarını, divanda aramasıdır. Divana, tebaa tarafından en çok şikâyet edilen konuların başında; ehl-i örfün vergilerin toplanmasında yapmış olduğu yolsuzluklar ile ehl-i şer'in tarafgir davranarak kararlarında adil olmamasıdır. Bu şikâyet konularının dışında; tebaanın tebaayla husumetlerinin de olduğu bilinmektedir. Osmanlı Devleti ise, divana arz edilen şikâyet ve talepleri dikkatle inceleyip adaletle karar vermiştir. Bu bağlamda mağduriyete uğrayanların hakları iade edilmiş, haksızlık yapan ehl-i şer’ ile ehl-i örfün haklarında idarî, malî ve cezaî işlemler yapılarak cezalandırma yoluna gidilmiştir. Mağdur edilen tebaanın ise maddi kayıpları suçlu/suçlulardan kadı huzurunda alınarak tebaanın, devlete bağlılığı sağlanmıştır. Böyle bir uygulama, Osmanlı Devleti’nin kuruluş felsefesinde yer alan adalet mefkûresinin yansımasıydı. Bu uygulamanın nirengi noktası ise; tebaanın can, mal ve ırz güvenliği sağlanmaya yönelikti. İşte bu çalışmamız da haksızlığa uğrayanların hak arama kapısı olarak neden yine devleti görmüş olduklarını, çalışacağız.
Keywords : Divan-ı Hümâyûn, tebaa, adalet, kadı, taşra