Sosyolinguistik Bir Olgu Olarak Diglossianın Arap Toplumundaki Varlığı ve Durumu

Authors : Seyfettin Haruni

Pages : 98-118

View : 26 | Download : 29

Publication Date : 2023-06-18

Article Type : Research Article

Abstract :Diglossia, bir toplum içinde konuşmacılar tarafından aynı dilin, biri üst öteki alt olmak üzere iki varyantın/lehçenin farklı koşullar altında kullanılmasını ifade eder. Amerikalı dilbilimci Charles Ferguson 1959 tarihli meşhur Diglossia başlıklı makalesinde diğer birkaç dille birlikte Arapçayı da sistematik bir şekilde bu olguyla ilişkilendirmiştir. Etimolojik açıdan diglossia ile aynı anlama gelen bilingualism (iki farklı dilde işletişim kurabilme becerisi) kavramı da sosyolinguistik bir olgu olarak bazı dilbilimciler tarafından zaman zaman Arapçaya atfedilmektedir. Gerek bu iki kavram arasında ikilemin bulunması gerekse Standart Arapçanın birden fazla alt lehçeleriyle beraber kullanılması, Arap toplumundaki dilsel durumun en karmaşık ve en spesifik diglossia türü ile nitelendirilmesine neden olmaktadır. Aynı toplum tarafından yine köken itibarıyla aynı dilin üst ve alt varyantlarının kullanılması ile sınırlandırıldığında diglossia kavramının günümüz Arapçasının sosyolinguistik durumunu doğru bir şekilde yansıttığı görülmektedir. Esasında eski tarihlerden itibaren çeşitli siyasi ve sosyal münasebetlerden ötürü yapı ve fonksiyon bakımından fasih dil ile halk dili (Avamca) arasında var olan farklılık ve ayrışma, Arap dünyasında özellikle mahalli lehçelerle konuşmanın teşvik edildiği on dokuzuncu yüzyıl Batı sömürgeciliği döneminde daha da belirgin hale gelmiştir. Makale, diglossia ile bilingualism kavramlarını Arap toplumu ve iletişim alışkanlıkları özelinde incelemeyi, geçmişten günümüze diglossia ile ilişkilendirilen Arap dünyasının dilsel durumunu sosyolinguistik açıdan ele almayı ve meseleye dair genel bir değerlendirme sunmayı amaçlamaktadır.
Keywords : Arap Dili ve Belagatı, Diglossia, Sosyolinguistik, Standart Arapça (Fushâ), Âmmiyye (Avamca)